سیدنجم‌الدین انیسی نویسنده وشاعرمهابادی:

زنده‌یاد، “سیدنجم‌الدین انیسی”، نویسنده و شاعر پیشکسوت کرد موکریانی در سال ١٣٢٥ خورشیدی، در مهاباد دیده به جهان گشود.او کارمند اداره سد مهاباد بود و سال ١٣٥٠ در صدا و سیمای مرکز مهاباد به عنوان نویسنده استخدام شد.گردآوری، تصحیح و چاپ دیوان شاعران کورد را از جوانی آغاز کرد و قصد داشت آنها را به شیوه‌ای آکادمیک باز نشر کند. جمع آوری و تصحیح، دیوانی”حه ریق”، دیوانی “شیخ ئیسماعیلی به‌‌رزه‌نجی”، دیوانی “ئه‌حمه‌دی کور”، دیوانی “شیخ نه‌جمه‌دین سابیری”، دیوانی “ئه‌حمه‌د موختار به‌گی جاف” و چندین دیوان دیگر از شاعران کورد را در کارنامه دارد که تاکنون برخی از آنها به چاپ رسیده‌اند.از او همچنین اشعار زیادی به جای مانده است، تخلص این شاعر مهابادی “بهار” است و گاهی در اشعارش از تخلص “شیدا” هم استفاده کرده است. شعر مشهور “خه‌می خوم نییه، خه‌می تومه” که توسط استاد “محمد ماملی” خوانده شده از جمله اشعار زیبای مرحوم انیسی است.به قلم این نویسنده مهابادی همچنین کتاب‌های؛ فه‌رهه‌نگی شاعیرانی کورد (٥ جلد)، ناودارانی کورد (٥ جلد)، فه‌رهه‌نگی په‌ندی پیشینیان، فه‌رهه ‌نگی زاراوه‌ی خواناسی عیرفانی، قورئان و حه‌دیس له‌ شیعری کوردی‌ دا، ژنه ‌شاعیره‌ کورده‌کان، ئاوینه‌ی مه‌هاباد (میژووی مه‌هاباد) در (٥ جلد) و ده‌ها کتاب دیگر تالیف شده است.با وجود حجم کاری بالای این شاعر و نویسنده کورد، تنها ۲۰ کتاب از ایشان به چاپ رسیده و هنوز بسیاری از آثار این ادیب گرانقدر (۱۱۰ جلد کتاب) به چاپ نرسیده است.وی پس از یک دوره بیماری در سوم دی ماه ۱۴۰۰، در ۷۵ سالگی، بر اثر سکته مغزی دارفانی را وداع گفت و پیکرش در مقبره هنرمندان، فاز دوم مقبره الشعرا، به خاک سپرده شد.یاداور میشود این بزرگوار  تعداد کار پژهشی در باره سردشت دارد که امیدوارم  این کارها را در اختیار پؤوهشگران قرار دهند.روحش شاد و روانش قرین آمرزش و مغفرت الهی باد.

سردشتنامه- محمد فاضل شوکتی

لە کۆتاییدا لە ژیانی هەموو مرۆڤێکدا،...
کەسێک هەیە ڕاستەوخۆ دێت، و ماوەیەک دەمێنێتەوە....
هەنگاوێکی ناوتە ناو دڵت و دواتر بێ ئاسەوار ون بووە.
هاتن و مانەوە و یان ڕۆیشتنی مرۆڤەکان گرینگ نییە ...
گرینگ ئەوەیە کە ڕۆژێک لە ڕۆژان کە شتێک لەبارەی تۆوە لە شوێنێک یان لە گروپێکدا دەگوترێ، ئەو کەسە چۆن وەسفی تۆ دەکات؟
دوای چەند ساڵێک، چ جۆرە عەقڵیەتێکی بەرانبەر تۆ هەیە گرنگە. ئەو عەقڵیەتە ئەرێنی بێت یان نەرێنی.....
مرۆڤەکان چۆن بتناسن گرینگە.
ئایا تۆ لەلای وان متمانەپێکراوی و دەتوانرێت حساب بۆ هاوڕێیەتیت بکرێت یان نا؟
ئەو کەسە دەڵێت تۆ هاوڕێیەکی باش بووی ، یان بە گەورەترین هەڵەی ژیانی خۆی باسی تۆ دەکات.....
بیرەوەری باشی خۆشی لە تۆ هەیە یان بیرەوەری ناخۆش..
ئایا تۆ بوویتە خەون بۆ ژیانی، یان بوویتە وانەێکی تاڵ بۆ ژیانی...
پێم وایە ئەو عەقڵیەت و پاشخانی فیکری کە مرۆڤەکان بۆ یەکتری بەجێدەهێڵن لە هەموو شتێک گرینگترە.
ئەگینا هەموومان هاتووین کە ڕۆژێک بڕۆین...
.
پاژێک لە کتێبی ماسی ڕەشی بچکۆلە،نووسینی سەمەد بێهرەنگی
وەرگێڕانی لە فارسییەوە بۆ کوردی : فازڵ شەوکەتی ١٠ی سەرماوز(کانوونی دووەم)ی ١٤٠٢ی کۆچی

گرینگی یادورییەکان بۆ مێژووی ئێستا و داهاتووی ئێمە:

هەندێک جار تەنها ڕستەیەک، شێعرێک، دەستەواژەیەک یادەوەرییەکی بچووک کۆمەڵ زیندوو دەکاتەوە و لە یادەوەری زۆربەی خەڵکی شارێکدا تۆمار دەکرێت. هەندێک جارتەنها وێنەیەک یادەوەری خوویەکی لەبیرکراو زیندوو دەکاتەوە کە سەردەمانێک خووی هەموو خەڵکی کۆمەڵگایەک بووە. هەندێک جار یادەوەرییەکی کەم بایەخ دەبێتە شتێکی گرنگ چونکە یادەوەریمان بەئاگا دەهێنێتەوە. ئەو یادەوەرییەی کە پاسەوانی ڕابردوومانە بە هەموو برین و زەردەخەنە و یادەوەری تاڵ یان خۆش؛ ئەو یادەوەرییەی کە پشتگیری لە تێگەیشتنمان دەکات لەو ساتەی کە دەژین.

ئەم یادگاریانە چ کورت و یەک دێڕ بن یان فرە لاپەڕە، پارچەیەک لە ژیان نیشان دەدەن. ژیانێک کە پێکهاتووە لە ئەزموونی سادە و لەبیرنەکراو. ئەو ئەزموونانەی کە ئاسەوارەکانیان هەرچەندە بێهێز بێت، کاریگەری لەسەر کەسایەتی هەر کەسێک هەیە. مرۆڤێک، کە چارەنووسی بەستراوەتەوە بە مێژوو و سیاسەت و چارەنووسی هاوچەرخی کۆمەڵگاکەیەوە چ بیەوێت یان نا. مێژوو، نەک تەنها بە مانای ئەو ئەزموونانەی کە نەتەوەیەک و کۆمەڵگایەک پێیدا تێپەڕیون، بەڵکو تەنانەت بە مانای کەسی و تاکەکەسی خۆی. مێژووی هەر یەکێک لە ئێمە، مێژووی بنەماڵە، مێژووی ئازارە هاوبەشەکان و خۆشییە هاوبەشەکان کە خەڵکی گەڕەکێک پێکەوە ئەزموونیان کردووە.

ئەمە لەبیرمە ئەو یادگاریانەی تێدایە کە بەدرێژایی ساڵان لە مێشکمدا دروست بوون. ئەو یادەوەریانەی کە ئەگەر بە قووڵی کەسیش نەبوون، بە جۆرێک ئەزموون دەکران. بە واتایەکی تر زۆربەیان لە یادەوەری بەکۆمەڵی زۆر کەسی نەوەی مندا چەسپاون و ڕەنگە نەوەیەک یان دوو نەوەی دیکەش بە هەمان شێوە.

محەممەد فازڵ شەوکەتی:

زانای کارگێڕی، فەرمانبەر و مامۆستای خولی بەڕێوەبردن و حەزی لە شیکردنەوەی پرسی بەڕێوەبردنی ئێران و جیهانە، جیهانی ئەمڕۆ کاریگەری دیاردەیەک لەسەرە کە کاریگەری لەسەر هەموو لایەن و گۆشەکانی ژیانی مرۆڤایەتیمان هەبووە؛بەڕێوەبردنی زانیاری، کە بەڵێندەرە ژانێکی نوێ لەسەر بنەمای شارستانیەتی مرۆڤ و کولتوری مێژوویی و سەرەتای سەردەمێکی نوێ دامەزراوە کە تێیدا "مرۆڤی دیجیتاڵی" نوێنەرایەتی ژیانی کۆمەڵایەتی لەسەر ئەم هەسارەیە دەکات. ئامادەکردنی مێشکی مرۆڤ لەمڕۆدا، بەتایبەتی لە وڵاتانی گواستنەوە بۆ گەشەپێدان و بەکارهێنانی گونجاوی سەرچاوەکان، بابەتێکی قورس و قورسە. ئەم بلۆگە بە ئەرکی خۆی دەزانێت کە تا دەکرێت زانیاری و ئامرازی نوێی ئەم بوارە لە بواری بەڕێوەبردندا بناسێنێت لە جیهانێکدا کە نازناوی "سەردەمی تەقینەوەی زانیاری" و "سەردەمی بەڕێوەبەران"ی لێنراوە. من دەڵێم: خودا بێکۆتایە، بەڵام دێتە خوارەوە بۆ پێداویستییەکانتان. ئەوەندەی ئارەزووی تۆ فراوانتر دەبێت و بەقەد ئیمانەکەت کاریگەرە. خواوەند! بە شێوەیەک زیندووم بهێڵەرەوە دڵم نەشکێت چونکە زیندووم و بەجۆرێک دەمرم کە کەس بە نەبوونی من ئیکستاکی نەکات! ئامین

گوشه یک له ژیانی ئه ده بی ماموستا توفیق ئبراهیمی(رووبار سه رده شتی)
هه‌تا ته‌مه‌نی بیست ساڵی نه‌خوێنده‌واربووه.دیپلۆمی ته‌بیعی به‌ نۆساڵان وه‌رگرتوه‌.به‌پێی سه‌توسی کیلۆمیتر،له‌سه‌رده‌شته‌وه‌ بۆسابڵاغ چووه بۆ ئیمتحان وره‌تیش بوته‌وه‌.شێست کیلۆمیتربه‌ پێیان چووته‌ بانه‌ وقبووڵ بووه .شه‌شی سه‌ره‌تایی له‌ سه‌رده‌شت وه‌رگرتوه‌.یه‌کی ده‌بیرستان له‌ ته‌فرش وه‌رگرتوه‌.دووی ده‌بیرستان له‌بانه‌،سێ وچواروپێنج له‌ سه‌رده‌شت، شه‌شوم له‌ سنه‌. دوازده‌ساڵ کارمه‌ندی بانکی که‌شاوه‌رزی بووه .پاشان چوه بو ولاتی سوید. پێنج تا شه‌ش ساڵ له‌ زانکۆی ستۆکهۆڵم خوێندویه‌ تی وبوته به‌ مه‌عه‌لیمی سویدی وکوردی،بۆکوتنه‌وه‌ی ده‌رس له‌ یه‌کی سه‌ره‌تاییه‌وه‌ هه‌تا یه‌کی ده‌بیرستان.
به‌کورتی له‌ ڕۆژی ده‌ستپێکردنه‌وه‌ هه‌تا ئه‌م ڕۆ په‌نجا و یک ساڵه‌ ده‌خوێنت وقه‌ولی به‌ دۆست و مه‌عه‌لیمی خۆشه‌ویستی مسته‌فای ته‌وحیدی و مه‌حمه‌ده‌ قازی و ڕه‌سووڵی قادری و مه‌حموودی شه‌یدایی داوه‌ هه‌تامردن بخوێنت و قه‌وله‌که‌ی ناشکێنت.
به‌رهه‌مه‌کانی:
وه‌رگێڕرانی مێژووی ماد له‌ فارسیه‌وه‌ بۆکوردی.
ماڵ ئاوایی له‌ چه‌ک
ئێرنێست هێمنگوای،له‌ فارسیه‌وه‌ بۆکوردی
به‌رهه‌مه‌کانی خۆی:
سووری چاوشین
فیل وزه‌رگه‌ته‌
پرسیارووه‌ڵام
چوارسه‌ت وپه‌نجا تا پێنج سه‌ت هۆنراوه‌ وکۆڵه‌بارێک له‌ چه‌رمه‌سه‌ره‌ی ژیان.

یادێک له دایکێکی دلسۆز  ئایشەمامان(حاجی ئائیشە)
یادی حاجی ئایشەمامان دایکی ئازیز و دلسۆزی شاری سەردەشت بەرز ڕادەگرین کە زۆربەی خەلکی سەردەشت بە شیوەیەک قەرزداری زەحمەتەکانی ئەو خۆشەویستەن! ئەو کاتەی کە نەخۆشخانەی تایبەت بە ژنان و مندالبون (نەخۆشخانەی منداڵبوون) و یان هیچ ئامراز و کەرەسەی دیکەی لە ناوچەی سەردەشت بوونی نەبو کۆچکردو حاجی ئایشەی مامان بە هیمەت و بوێری خۆی رۆژ یان نیوە شەو ، لە گەرما و سەرما دا  ، بۆ یارمەتی دایکانی دوگیان  هەمو کاتیک ئامادە بو و بە گیان و دڵ ئەرکی ئەخلاقی و کۆمەلایەتی خۆی وەک پزیشکێکی خۆمالی بە جێدەگەیاند و لەو سەردەمە دا زۆربەی خەڵکی سەردەشت بە دەستی نازداری ئەوخۆشەویستە هاتونەتە سەر دونیا... .. روحی شاد و یادی بەخیر.
به کەمێک دەستکاری وئاڵوگۆر له کانالی تیلگرامی سەردەشتی جاران ورگیراوه
مەهاباد - محەممەد فازڵ شەوکەتی

یادیک له دایکێکی دلسۆز حاجی ئایشەمامان

بیوگرافی هنر مند بزرگ سردشتی خضر قادری گرماوی مشهور به خله درزی
 پژوهش ونگارش :محمد فاضل شوکتی
استاد هنرمند خضر قادر ی گرماوی فرزند قادر متولد 03/01/1295 روستای گرماب علیا از توابع دهستان آلان شهرستان  سردشت. ایرانی ،کرد و از عشیره سوسنی می باشد . از ابتدای تولد تا حدود 22 سال قبل در روستای محل تولد خود یعنی گرماب علیا زندگی کرده است، بعد از مدت 22 سال  به روستا باغی یکی دیگر از روستا های اطراف سردشت نقل مکان می نمایند و مدتی را نیز در این روستای زیبای منطقه سردشت به سر می برندو حدود بیش از بیست پنج سال است که به سردشت آمده اند.( 1396) تحصیلات کلاسیک و غیر کلاسیک ندارد ،این هنرمند کرد که بیش از یکصد سال عمر دارد بدلیل اصالت بسیاری از  حیرانهای قدیمی منطقه که در سینه دارد مورد توجه کانونهای هنر فولکلوریک کردی در جهان  قرار گرفته است ،بی شک  آثار این هنر مند  گویای زوایای پنهان و ناشناخته بسیاری از  فرهنگ وهنر و آداب ورسوم و عقاید  یا به تعبیری دیگر تاریخ شفاهی منطقه مکریان مخصوصا سردشت  می باشد لذا بر پژوهشگران هنری کردستان وا جب است تا این بزرگوار زنده است تمام آثار ایشان را ضبط و به عنوان رسالتی این میراث هنری فرهنگی را  به فرزندان آینده این مرز و بوم منتقل نمایند...... 
این نوشته در دی ماه  سال 1396 ویرایش مجدد شده است .
ادامه این مطلب را در زمزیران نامه بخوانید

Mobile Phone Numberl:00989333440566
https://telegram.me/zmziranpost
http://zmziran.persianblog.ir/
http://zanbolos.parsiblog.com/
https://www.facebook.com/fazel.shokati.1
GMAIL: mfsh1966@gmail.com
POBOX:0000000000
MOHAMMAD FAZEL - SHOKATI
Author and researcher of Sardasht and Piranshahr areas

تاریخچه اموزش و پرورش پیرانشهر

پژوهش ونگارش : محمد فاضل شوکتی
مصاحبه با پیشکسوتان اداره آموزش و پرورش پیرانشهر
عبدالرحیم امامی،طه شامخی محصل،

عبدالرحيم امامي(مصاحبه در شب 09/09/1393)(29/11/2017 ميلادي)

عبدالرحيم امامي فرزند سعيد امامي متولد سال 1313متولد نقده سال 1336 بخشنامه اي به اداره فرهنگ ابلاغ مي شود كسانيكه تصديق ششم  ابتدائي دارند به اروميه مي روند و پس از گذرانيدن يك دوره بعنوان معلم به استخدام اداره فرهنگ وقت در ميآيند من در ان زمان در اول دبيرستان مشغول تحصيل بودم د سال 1336 رفتم به رضائيه و در دانشسراي كشاورزي اروميه مشغول به تحصيل شده و سال 1337 در مهاباد به استخدام اداره فرهنگ در آمدم در اداره فرهنگ مهاباد محل خدمت مرا پيرانشهر تعين نمودند(رياست اداره فرهنگ مهاباد در آن زمان بعهده آقاي : ------ بود كه بعدها بعنوان مديركل اداره فرهنگ استان اذر بايجان غربي انتخاب شدند ‏،فارس)من بعنوان عشاير قره پاپاغ خودم را معرفي كرده بودم و مي بايست در نقده استخدام شوم اما در مهاباد به من گفتند ما در پيرانشهر نياز داريم لذا  محل خدمت مرا پيرانشهر تعين نمودند و من ا ز سال 1337 تا سال 1372 من در پيرانشهر خدمت نموده ام و اكنون بازنشسته شده ام . سال 1337 اداره فرهنگ پيرانشهر نمايندگي بود و زير نظر مهاباد اداره مي شد .مسئول نمايندگي آقاي كاملي بودند  در آن زمان آقاي كاك آقا زاده در روستا خدمت مي كردند و بعد از آقاي كاملي دومين مسئول نمايندگي به آقاي حسن كاك آقازاده سپرده شد.اوليم مدرسه اي كه من در آن مشغول به خدمت شدم مدرسه چهار كلاسه وفائي واقع در خيبان پهلوي و قت روبروي اداره گمرك آن زمان كه اكنون ساختمان سپاه در آن قرار دارد مشغول به خدمت شدم.مدر سه وفائي چند ماهي بود كه توسط ارتش تاسيس شده بود  و مدرسه مختلط بود مدير مدرسه آقاي : اميد فر اروميه اي بود تدريس پايه هاي اول و دوم مدرسه به من سپرده شد و ساير پايه ها را آقاي اميد فر اداره ميكرد ، در واقع ايشان هم مدير و هم معلم بودند و مدرسه ملك بوده و متعلق به اداره فرهنگ بود  و فاقد پايه پنجم وششم بود (نام كنوني مدرسه: -------)

برای خواندن ادامه مطلب به پیرانشهر نامه مراجعه فرمائید

دوکتور سلیمانی ره حیمی کیه؟
لەدایکبووی 12/11/1955 لە شاری سەردەشت ، هاوینی ساڵی 1980 بەروئوروپا بەڕێ ده که ویت ، لەسالی  19881 دەستی بە خوێند کرد لەدانشگای ئامستردام لە ڕشتەی علوی سیاسی دوای تەواوکردنی لیسانس فوقی لیسانس و دکتۆرا، لە ڕشتە زانستییەکانی ئابووری سیاسی لە ساڵی1986 تەواوکرد.
لەسالی 86 تا 89 ماموستابوه، لە دبیرستانەکانی ئامستردام. ساڵی هەشتاو تا ساڵی نەود لەشاری ویشی لە فەرانسە بووه بۆ فێربوونی زمانی فەرانسەوی.
لەسالی نەودویەک بو نەودوشەش لە بانکی میس پێرسون لە هولەند بەرپرسی کاروباری تیجاری بانکی پرسی و مودیری بەشی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بووه. دواتر تا ساڵی نەوەدو هەشت لە شاری سەردەشت ژیاوه. دواتر گەراوه ته وە بۆ ئامستردام دەستی بەکاری تیجاری کرد تا ساڵی دووهەزا ر و حەوت. لە دووهەزار حەوت تا دووهەزارو دوازدە لە ئنگلیس ژیاوه لە زانکویەک لە شاریچڵتنهام ماوستابووه لە بەشی زمانی کورد وفارسی و فەرهەنگی مودیریەت ناوچەی خۆڕهەڵات ناوە ڕاست تاساڵی تاساڵی دووهەزار نۆ وە سالی دووهەزا سێزدە تا هاوینی دووهەزارو چاردە لە هەولێرو سلێمانی بووه.
دواجار گەراوه ته وه وە ئینگلیز لە شرکەتێۆی حیسابدار بەناوی Mufid & cos مودیر و بەرپرسی کارو باری مالیاتی زیاتر لە هەزار شیرکتی مشتری ئه و شه ریکه یه .

بەرهەمەکانی ئه و خو شه ویسته:
1دەروازیەک بۆ زانست و تئۆری ئابووری
2 Simple Kurdish Grammar
3 Islamic Banking and financing
4 Conventional banking
5 کارگێری و سازماندا، بناغەی دەوڵەتی مەدەنی
6 تئۆرەیکانی زانستی ئابووری ڕامیاری
دووکتبی یەک و دوو لە سلێمانی و هەولێر چاپکراون ئەوانیتر ئامادە چاپن
لێکۆلینەوە لە سەر دەسەڵاتی کۆمەڵایتی کراوە و چندین توێژینەوەی تر بۆنونە هونەرەکانی دیپلماسی.

سنگ نبشته ،یا سنگ نگاره ی برده مافوره لیک بن (پیرانشهر)

سنگ نگاره يا هنر صخره اي چيست؟
سنگ نگاره ها يا هنرهاي صخره اي، کهن ترين آثار تاريخي و هنري بجای مانده از بشر هستند. به تعبيري بستر به وجود آمدن حروف رمزي، خط، تبادل پيام، زبان، تاريخ، اسطوره ها، هنر و فرهنگ از سنگ نگاره هاست و آنها از بهترين ابزارهاي رمزگشايي ما قبل تاريخ هستند. تعداد آنها فقط در يك منطقه محدود در ايران به بيش از 21 هزار مورد مي رسد كه عمر بعضي از آنها به چهل هزار سال مي رسد و بشر تا کنون موفق به کشف هيچ پديده تاريخي و هنري بدين قدمت نشده است.
به زبان ساده؛ به هر تصوير و نگارشي بر روي سنگ، سنگ نگاره يا هنر صخره اي مي گويند. اگر اين نوشته ها يا نقاشي ها، بر روي سنگ با رنگ يا امثال آن باشد به آنها Pictographs و اگر نقوش يا نوشته ها از طريق كنده كاري ها (حك يا حجاري مثبت يا منفي*) بر روي سنگ ها انجام شده باشد به آنها Petroglyphs. petrographs مي گويند. اغلب در درون غارهاي قديمي از نقاشي يا نوشته هاي با رنگ استفاده شده (Pictographs) كه عموماً عمر آنها در برابر عوامل طبيعي بسيار كوتاه است و علت ماندگاري آنها از هزاران سال قبل تا كنون در دسترس نبودن و محفوظ بودن آنها در برابر عوامل طبيعي بوده است. اما سنگ نگاره هاي كنده كاري شده (Petroglyphs) علاوه بر اينكه در غارها كشف شده اند، در محوطه هاي باز و بيرون غارها نيز وجود دارند. قسمت اعظم سنگ نگاره هاي محيط هاي باز در برابر عوامل طبيعي مثل سرما، گرما، باد، باران و يخ زدگي از بين رفته اند و مي روند. از طرف ديگر متاسفانه به علت عدم آگاهي مردم نيز تعداد بسيار زيادي از آنها تخريب و نابود شده است.
سال يابي سنگ نگاره هاي ايران از ديدگاه صاحب نظران متفاوت است. به نظر تعدادي از آنان قدمت بعضي از سنگ نگاره هاي ايران به پنج تا چهل هزارسال هم مي‌رسد، اين سال يابي ها اكثراً از طريق کارکردهاي مقايسه اي بوده واز رويكردهاي علمي نوين (ريزفرسايش و راديوكربن) كمتر بهره گيري شده است.
نقوشي كه بر ديواره سنگي كوه ها و دره ها ديده مي شود؛ براي زيست شناسان، تاريخ دانان، جامعه شناسان، مردم شناسان، باستان شناسان، نماد شناسان، دوستداران اسطوره ها، تاريخ فرهنگ، تاريخ زبان و هنرهاي تاريخي و تزييني، بسيار جالب و ديدني مي تواند باشد؛ اين كه چرا تقربياً 90 درصد نقوش سنگ نگاره هاي ايران بز كوهي است. قسمت اصلي آن به اسطوره ها، فرهنگ، دين و اعتقادات مردم باستان ايران زمين مربوط مي شود.
اين محوطه ها با نقوشي كه ذكر شد، واقعاً موزه هاي سنگي هنرهاي صخره اي هستند كه هر بيننده با ذوقي را به شدت تحت تاثير قرار مي دهند. به راستي چگونه در زماني كه افراد سواد خواندن و نوشتن نداشته اند، چنين با دقت و ظرافت هنر آفريده اند.
نياكان ما باورها، ايده ها و تقدس هاي خود را در زيستگاه ها و بعضاً روي ظروف و لوازم زندگي خود (سفال ها، سنگ نگاره ها، سنجاق هاي سينه) تصوير و حك مي كرده اند. اين نقوش و تصاوير بيان كننده پيام هاي گوناگوني هستند كه انسان هاي حكاك و نقاش هنرمندانه، ايده پردازي كرده اند به شكلي كه امروز آن نقوش و تصاوير با صاحب نظران و اهل فن خود سخن مي گويند و صاحب نظران در كنار آنها احساس لذت مي كنند.
سنگ نگاره ها(Petroglyph) دسته اي از آثار باستان شناسي است كه در مجموعه بزرگتري به نام هنر صخره اي مي گنجد، شامل هر اثري از انسان كه روي سنگ طبيعي پياده شده باشد از نقاشي هاي پيش از تاريخ بر ديوار غارها گرفته تا سنگ نگاره ها كه آثاري كنده شده روي سنگ ها و صخره هاي رها در طبيعتند. باستان شناسان آغاز سنت سنگ نگاره ها را با پايان دوران پارينه سنگي و كوچ انسان از غارها به دشت ها و شروع نو سنگي همراه مي دانند.به اين ترتيب قدمت آنها را حداكثر 12هزار سال مي دانند و اوج ظهور اين آثار بسته به سرزمين هاي مختلف بين10 تا 5 هزار سال پيش تخمين زده مي شود.
در کوه های کردستان ،نقاشیهای بسیار ارزشمند و تاریخی از دوران باستان ، به شیوه کنده کاری بر روی صخره هاو دیوار غارها بر جای مانده است و تحقیقات شخصی نشان می دهد که این آثار مربوط به دورانهای مختلف ، و در سالهای مابین 3هزار تا 10هزار سال پیش ، به وسیله ساکنان کردستان ترسیم شده اند . در ایران تقریباً از سال ( 1348ه .ش)به بعد ،شناسایی و بر رسی بر روی هنر صخره ایی مناطق مختلف شروع شده است .
قدمت و تنوع سنگ نگاره ها در ايران متنوع و بسيار زياد است. هرجا كه زيستگاهي بوده بي ترديد آثاري از حيات پر احساس و هنرمندانه آنها قابل كشف و رويت است. سفال هاي برجا مانده، نقوش سنگ نگاره ها؛ اين نشانه ها خود نمادي از سير زندگي و احساسات قوي آن ملت نسبت به پديده هاي فرهنگي بوده است. نكته جالب توجه اينكه، نياكان ما با اين نمادهاي ساده كه از خود به يادگار گذاشته اند؛ تا وقتي انسان حيات دارد سخن مي گويند. اين نشان از عظمت ملت ها دارد كه زمان قادر به استهلاك آنها نيست. حاصل حيات و عظمت انسان ها آثار و بدايع آنهاست. كه نياكان ما به شايستگي از عهده آن برآمده اند. به راستي ما براي آيندگان چه اثري از خود به يادگار گذاشته ايم!؟
در حوزه شهرستان پیرانشهر تعداد 113 تپه تاریخی تو سط كارشناسان نمایندگی میراث فرهنگی این شهرستان شناسایی و به ثبت سازمان رسیده است كه این امر حاكی از تاریخی بودن منطقه و شكل گیری و وجود تمدنهای نیرومند ودرخشان قبل از اسلام مانند تمدن ماننا، پارسوا، اورارتو، مادها، زاموا و تمدن اسلامی می باشد.  که کتیبه برده ماموره یکی از این آثار می باشد ، كتیبه برده مافوره  در منطقه لیک بن پیرانشهر واقع شده است ( روستای لیك بن )

برده مافوره (قالی یا قالیچه سنگی)

این کتیبه سنگی بنا به بررسیهای باستان شناسی انجام شده توسط تیم های میراث فرهنگی استان آذر بایجان غربی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد می باشد.

در اطراف این کوه چندین تپه ی باستانی با تاریخ قبل از اسلام همچنین آثار یک دژ محکم کوهستانی شناسایی شده اند که حکایت از تاریخ کهن و پر فراز ونشیب این منطقه دارد. اما به هرحال آنچه مسلم است این است که هنوز با آثار  باستان و تاریخی این منطقه بصورت کارشناسانه و علمی برخورد نشده است و شاید اگر روزی این ناحیه را بروی میز جراحی کارشناسان و متخصصان تاریخ ببینیم، گره کور بسیاری از رازها و نهفته های تاریخ باستانی منطقه باز شده و به بسیاری از مجهولات تاریخی پاسخ داده شود.
موقعیت عمومی منطقه­ای که محل کتیبه برده مافوره در آن قرار گرفته در حقیقت پایان قسمت اصلی جلگه موزون متشکل از بخش اصلی سرچشمه رودخانه (زێ) یا زاب کوچک و نقطه آغاز بخش شمالی کوهستان(له‌ندی شێخان) میباشد، جاده کوهستانی مهاباد گردکشانه – پیرانشهربعد از گذر از شیب تند و پیچ و خمهای خطرناک و روستاهای کانی باغ و حاجی غلده را طی کرده و درست در میانه این دو روستا با شیب نسبتا” کمتری به روستای لکبن می­رسد.
منظره ی پرهیبت در عین حال بسیار زیبای تنگه­ی (گلو) از فاصله ی یک کیلومتری روستا بخوبی هویداست. معبر بسیار تنگ و باریک است و آب زلال آن که به صورت دائمی در جریان است، شکوه دلفریبی به منطقه می دهد، در بخش جنوبی تنگه و در کمرکش کوه در ارتفاع 5/3 متری محل کتیبه ای به ابعاد یک متر در دو متر کنده شده که عدم وجود هر گونه نوشته ای بر آن حاکی از دو وضعیت است، اول این که آنقدر فرسایش یافته که خطوط به کلی از بین رفته و دوم اینکه قبل از نوشتن آنچه هدف بوده حادثه ای چون، مرگ فرمانروا یا شکست وی در جنگ و نظایر آن موجب گردیده که حکاکی صورت نگیرد، گرچه فرم کند کاری سنگی آن تا اندازه ای شبیه کتیبه های دوران ساسانی است، اما با مراجعه به تاریخ اجتماعی منطقه، بعید می نماید که کتیبه در چنین دورانی کنده شده باشد،   با توجه به وجود نیروهای متعدد نیرومند، مانا و پارسوآ در آغاز هزاره ی اول قبل از میلاد و چگونگی (اوآلکی)، آخرین فرمانروای مانایی به احتمال بسیار زیاد، کتیبه مذکور یادگار شخصیت نامبرده است و اگر هم از وی نباشد احتمالا” مربوط به یکی از فرمانروایان مانایی در نخستین سده های هزاره ی اول قبل از میلاد است، چون به  طور قطع و یقین یکی از  دروازه­های طبیعی و صعب العبور دژ مرکزی( قلاتی شای) همین معبر تنگ و باریک  گلو بوده ، پس محل کتیبه ی ورودی نیز نمی تواند،بی ارتباط با دژ فوق الذکرباشد، شاید اگر حتی یک کلمه یا یک حرف از کلمات یا حروف باقی بود، حداقل امکان داشت زمان دقیق آن را مشخص نمود، اما متاسفانه هیچگونه، آثاری از خطوط بر آن باقی نیست و خود نویسنده به دقت تمام و حتی در مواردی با درشت نمای موجود نقاط مختلف سطح کتیبه را بررسی نموده و بلاخره به این نتیجه رسیده که سطح موجود فاقد هرگونه کنده کاری اغوی است، البته،وجود خزه ها خود قدمت و دیرینگی وضع موجود را ثابت می کند، به هر صورت کتیبه ی برده مافوره و محل قلاتگاه آن، تاریخی به درازای نخستین تمدنهای مکتوب منطقه دارد.
کلمه­ ی برده مافوره در زبان رایج کردی ترکیبی از دو واژه ی(برد) به معنای سنگ و (مافوره) به معنای قالی و قالیچه است، با ابعاد مشخص و تعین شده چون نامگذاری آن براساس این کتیبه با ابعاد مشخص و مستطیل شکل بوده، بنابراین وجه تسمیه­ ی مناسبی می­تواند باشد، امید است در آینده پرده از رازهای تاریخ تاریک اینگونه اماکن برداشته شده و چراغی روشن، فرا راه تمدن منطقه باشد.

به کوشش : محمد فاضل شوکتی

منابع و مآخذ:
آرشیو وبلاگ زمزیران
مجله سرزمين من شماره 69 اسفند ماه 1389
كتاب «موزه هايي در باد»  مرتضي فرهادي - استاد جامعه شناس
وبلاگ کانون کوه نوردان مهاباد
مقاله تحقیقی جمال لحافیان
محمود پدرام : مجموعه آثار تاریخی - پدیدآورنده: محمود پدرام، مهرداد رامیدی نیا، اسماعیل عبدالله زاده، سیروان محمدی قصریان، رحمت نادری، شهرناز اعتمادی (ویراستار)، یوسف حسن زاده (به اهتمام)، هلن تایلور (ویراستار)

آثار دوران پیش از اسلام در شهرستان پیرانشهر

تپه خراپا
تپه کولیج
تپه گرد اندیزه ۱
تپه گرد اندیزه ۲
تپه گرد بن
تپه گرد تالان
تپه گرد کسبیان
تپه گرد مم
تپه لاوین
تپه مار اوه

آثار دوران پس از اسلام در شهرستان پیرانشهر
تپه پالا ساوا
تپه پسوه
تپه خراپا
تپه سوغانلو
تپه شین‌آباد
تپه قلعه موت
تپه کهنه گرده بن
تپه گرد تالان
تپه گرد کسبیان
تپه گردیمخانه
تپه گورستان سیلوه
تپه گورستان شاه زمان
تپه لاوین

آثار دوره اشکانیان در شهرستان پیرانشهر
تپه تازه قلعه
تپه قلات رش
تپه کانی اشکوت
تپه کانی سیو
تپه گورستان کانی اشکوت

آثار دوره ساسانیان در شهرستان پیرانشهر
تپه تازه قلعه
تپه تازه قلعه ۱
تپه قلات رش
تپه کانی اشکوت
تپه کانی سیو
تپه گورستان پیر کانی
تپه گورستان کانی اشکوت
تپه میند سیلوه ۴
تپه نوزله
تپه و گورستان توان

آثار عصر مس در شهرستان پیرانشهر
تپه خالدار ۱
تپه کیله
تپه گرد شیطان



آثار هزاره ۱ (پیش از میلاد) در شهرستان پیرانشهر
تپه پسوه ۲
تپه توان
تپه خالدار ۱
تپه خالدار ۲
تپه دوشان قلعه
تپه زینواینجان
تپه سرین چاوه
تپه سیلوه
تپه شوران
تپه شیخ سمان
تپه قبر وردیله
تپه قلات شین‌آباد
تپه قلات کنیشکه ۱
تپه قلات کنیشکه ۲
تپه کانی سیو
تپه گورستان آوخوارده
تپه گورینگان۱
تپه نمنجه
تپه و گورستان بلبان

آثار هزاره ۲ (پیش از میلاد) در شهرستان پیرانشهر
تپه گرد مرقد

تپه های تاریخی پیرانشهر:
تپه آوخوارده ۱
تپه باباگورگور
تپه بیکوس
تپه پالا ساوا
تپه پسوه
تپه پسوه ۲
تپه پسوه ۳
تپه تازه قلعه
تپه تازه قلعه ۱
تپه تازه قلعه ۲
تپه توان
تپه چیانه
تپه خالدار ۱
تپه خالدار ۲
تپه خراپا
تپه خورنج
تپه داره تو
تپه دوشان قلعه
تپه دیلزه
تپه ریگ‌آباد
تپه زینواینجان
تپه سرین چاوه
تپه سوغانلو
تپه سید کمال
تپه سیلوه
تپه شوران
تپه شیخ سمان
تپه شین‌آباد
تپه قبر وردیله
تپه قبه
تپه قره مدوده
تپه قلات آهنگران
تپه قلات جلدیان
تپه قلات رش
تپه قلات شختان
تپه قلات شین‌آباد
تپه قلات کنیشکه ۱
تپه قلات کنیشکه ۲
تپه قلات موت‌آباد
تپه قلعه موت
تپه کانی اشکوت
تپه کانی چاکی
تپه کانی سیو
تپه کندره
تپه کولیج
تپه کهنه گرده بن
تپه کیله
تپه گرد آشه وان
تپه گرد اندیزه ۱
تپه گرد اندیزه ۲
تپه گرد بن
تپه گرد تالان
تپه گرد خزینه
تپه گرد شیطان
تپه گرد کسبیان
تپه گرد مرقد
تپه گرد مم
تپه گرد مورو
تپه گردیمخانه
تپه گورستان آوخوارده
تپه گورستان پیر کانی
تپه گورستان دیلزه
تپه گورستان سیلوه
تپه گورستان شاه زمان
تپه گورستان کانی اشکوت
تپه گورینگان ۲
تپه گورینگان ۳
تپه گورینگان۱
تپه لاوین
تپه مار اوه
تپه میمند سیلوه ۲
تپه میند سیلوه ۱
تپه میند سیلوه ۳
تپه میند سیلوه ۴
تپه نمنجه
تپه نوزله
تپه و گورستان بلبان
تپه و گورستان توان
تپه و گورستان کزی زر خراپه
تپه و گورستان کهنه لاجان
تپه و گورستان نوچاکی
ک
کول‌تپه سروکانی


خانه‌های تاریخی شهرستان پیرانشهر
تپه گردیمخانه

قلعه های تاریخی پیرانشهر:
تپه تازه قلعه
تپه تازه قلعه ۱
تپه تازه قلعه ۲
تپه دوشان قلعه
تپه قلعه موت

کول‌تپه‌های تاریخی شهرستان پیرانشهر
کول‌تپه سروکانی

گورستان‌های تاریخی شهرستان پیرانشهر

تپه گورستان آوخوارده
تپه گورستان پیر کانی
تپه گورستان دیلزه
تپه گورستان سیلوه
تپه گورستان شاه زمان
تپه گورستان کانی اشکوت
تپه و گورستان بلبان
تپه و گورستان توان
تپه و گورستان کزی زر خراپه
تپه و گورستان کهنه لاجان
تپه و گورستان نوچاکی

فراز هائي از زندگاني معلم دلسوز  ماموستا احمد مولاني سردشتي(دارساويني)
من علمني حرفا قد صيرني عبداً
به مناسبت روز معلم در ارديبهشت سال 1395 به دوران گذشته خود مروري افكنده و بياد معلمان دلسوزي كه شمع وجود خود را به پاي تعليم و تعلم  دانش اموزان اين خطه روشن و جواني خود را در كلاسهاي درس صرف نمودند مي افكنم  ، لذا به پاس اين همه عشق ورزي و خدمت اينجانب كه در دوران دبيرستان افتخار شاگردي اين استاد بزرگ در دروس علوم عربي، منطق، و فلسفه را داشته ام ، يادي از اين استاد بزگوار مي نمايم  لذا ، اين مجمل رابه روحپر فتوح و پاك شادروان ماموستا احمد مولاني و فرزندان و شاگردان ايشان كه معلمان و مسئولين كنوني سردشت مي باشند تقديم ميدارم.
محمد فاضل شوكتي ، پيرانشهر، ارديبشهت ماه سال 1395
ازدل نرود هر آنكه از ديده برفت
احمد مولاني فرزند مولان و خانمه در تاريخ  2/8/1310 از پدر به نام مولان و مادر بنام : خانمه در روستاي  سوتو از توابع بخش نمشير شهرستان بانه بدنيا امده اند .
مرحوم استاد مولاني در طول زندگي دوبار ‏، بار اول در  تاريخ 2/3/1336 با بانو كافيه حسني(بانه،سو تو) و بار دوم در تاريخ :01/01/1346 با بانو زينب بايزيدي شموله اي ازدواج نموده كه ثمره اين دو ازدواج فرزندان بنامهاي: (طيبه،سعدي،هادي،ابوبكر،ثريا،كلثوم، عبدالرحمن،محمد،پرويز،و حميرا) مي باشد.
سرانجام استاد در تاريخ 5/10/1370 در شهر سردشت ، شهري كه بدان عشق مي ورزيد و ايام زندگي پر بار خود را در ان سپري نموده بود به علت ناراحتي سرطان پرستات كه سالهاي واپسين زندگي را بدان گرفتار بود  اين دنياي فاني را ترك فرمودند. روحش شاد و روانش قرين امرزش و مغفرت الهي باد .

زندگی نامه استاد احمد مولانی به اختصار
در  سال 1310هجري شمسي در خانواده اي كشاورز و دهقان بافضيلت و منفق در روستاي حوزه هفت نمشير بانه كودكي چشم به دنيا مي گشايد . از بدو تولد طبق عادات مرسوم او را بر پشت غربال مي خوابانند كه بايد تداعي محروميت و فقر و در عين حال علاقه به كشاورزي و سنت ديرينه انها باشد.
خانمه مادر كودك و مولان پدر او خرسند و شادمان ،مسرور و سرحال به گونه هاي گردويي او بوسه زده و برق چشمانشان را آراسته رخسار او مي كنند و به او دل مي بندند . در مراسم نامگذاري كودك ، نامي كه سر آمد نامهاست براو مي نهند“احمد”دوران طفوليت در همان روستا سپري مي شود ، زندگي پاك و بي آلايش ، ساده و غير تصنعي  ادامه مي يابد تا به سن مدرسه مي رسد .
در سن هفت سالگي (1325)به سفارش پدرش قرآن را نزد عموزاده اش حاج ملا حسين حسني فرا مي گيرد و مقدماتي از علم صرف و نحو را فرا مي گيرد. بعد از آن بدنبال يادگيري معارف اسلامي مي رود و به خيل طالبان معارف اسلامي يعني طلبه ها كه به “فقه”   بودند مي رود . به راستي كه آنها طالب علم بوده اند ، چون براي كسبعلوم ديني  مشكلات فراواني را متحمل مي شدند و دوريها كه در غربت گذرانده اند و دق الباب خانه ها كه كرده اند تا جيره خود را از هم كيشان نشان بگيرند.
بعد از دوسال يادگيري در“سوتو”   به يكي روستاهاي مكريان كوچ نمودودر آنجا روستاي زنبيل   يكي از روستاهاي بوكان كه روستاي سيدان مشهور بود رفت.درآن موقع ملا سيد عبدالله سوتويي كه يكي از عالمان ديني منطقه كردستان است و مدتي امام جمعه سقز بودند روحاني  روستاي زنبيل و مدرس بود.استاد مولاني براي ادامه تحصيل عازم  روستاهاي  ترجان منطقه بوكان و بوبكتان منطقه سقز مي شود .در زماني كه استاد در طلب علم از جائي به جاي ديگر كوچ مي كرد پدرش حاج مولان در سال 1331 از روستاي سوتو به روستاي بيكش بانه كوچ نموده و يعد از يك سال ديگر يعني سال 1332 حاج مولان پدرش روستاي دارساوين  را كه در ان زمان خرابه بود آباد كرد و عازم  انجا شد.طلبه جوان يا به زبان ساده مردم كردستان  فقه احمد به درسش ادامه مي داد و روز به روز كه به معلوماتش اضافه مي شد كنجكاوتر مي گرديد تا جائي كه راضي به تحصيل در هر جائي و پيش هر استادي نبود. به اين خاطر به جاهاي زيادي از جمله عراق رفت و محضر اساتيد زيادي را ديد و نكته ها فرا گرفت و اندوخته ها ، اندوخت.  اكثر اساتيد او را تحسين مي كردند و به فرزانگي او به عنوان يك شاگرد مي باليدند و او را به رخ ديگر شاگردان مي كشيدند و درايت او را تحسين مي كردند و به فرزانگي او به عنوان يك شاگرد مي باليدند  و اورا به رخ ديگر شاگردان مي كشيدند و درايت اورا تحسين مي كردند .
ماموستا مولاني حدود دو سال در عراق مشغول ادامه تحصيلات حوزه وي خود بود ،در مدتي كه ايشان در عراق مشغول تحصيل علوم ديني بودند، بدليل مخاصمات بين دول ايران و عراق ارتباط بين دو كشور ايران و عراق قطع شده  بود لذا در مدت دوسالي كه ايشان در عراق حضور  داشتند ، خانواده از ايشان بي اطلاع بوده و گمان دستگيري و زنداني بودن ايشان از طرف دولت وقت عراق و حتي فوت ايشان ميرفت.پس از دوسال ايشان مجددا به ايران باز مي گردند و در روستاي بلكه از توابع شهرستان بانه نزد عالم آن روستا ملا محمود تلمذ نمودند سپس به روستا هاي پسوي از توابع دهستان لاهيجان شرقي پيرانشهر و روستاي ماسوي از توابع نقده وروستاي لاهيجان پيرانشهر نزد ماموستا عبدالله روحاني كسب فيض نموده اند.مدت اقامت ايشان در سه روستاي ذكر شده حدود دوسال مي باشد.تا اينكه ذهن كنجكاو ايشان وي را به منطقه سردشت روستاي سيسير روستائي كه اساتيد بزرگي همچون ملا كريم فدائي و ملا عبدالرحمن سيسري و ماموستا ابراهيم اسماعيل زاده را پرورانيده است .
استاد مولاني حدود يك سال و نيم در محضر ماموستا ابراهيم اسماعيل زاده كه يكي از عالمان مشهور منطقه بود تلمذ نمودند.و در روستا هاي هند آباد و ليلانه و سارتكه نيز به يادگيري علم بلاغه،و اصول حكمت و تفسير و شرح حديث مشغول بود. ايشان علوم فوق را در محضر اساتيدي مانند : ملاسيد سلام سلامي در روستاي نلاس و ماموستا ملا عبدالله محمدي در روستاي قره قصاب  نقده فرا گرفتند.
سرانجان ماموستا مولاني در سال 1339 مدرك و گواهي افتاء و اجتهاد را در شهرستان مهاباد در محضر ماموستا حسين مجدي از علماي تراز اول كردستان در ان زمان  دريافت كردند..
از ان پس به عنوان شخصي فعال در عرصه هاي فرهنگي و ديني و سياسي ايفاي وظيفه  نموده و در كسوت روحانيت مدتي امام جمعه و جماعت در روستاي دارساوين مشغول خدمت بودند .
در سال 1340 بعنوان سر دفتر 39 ازدواج دارساوين منصوب ، در سال 1341 به استخدام اداره آموزش و پرورش سردشت در آمدند و و اين سر اغاز زندگي ايشان علمي ايشان بود در سال 1347 بعنوان معلمي دلسوز در مدارس شهر سردشت به تدريس مشغول شد. در اوايل سال 1349 بعلت روحيه جوانمردانه و عدم همكاري با ساواك و افشاگري فساد مامورين ساوارك در منطقه به همراه دهها تن از معلمان سردشتي به شهر قزوين تبعيد گرديد ، بيش از يك سال از سكونت ايشان در قزوين ايشان به طور متفرقه در مدارس دولتي موفق به اخد مدرك ديپلم گرديد .همان سال در كنكور سراسري شركت و در رشته ادبيات عرب در دانشگاه اصفهان با رتبه عال پذيرفته شدند . لذا به شهر اصفهان عزيمت و ضمن تدريس به تحصيل در دانشگاه با مشقات فراوان مشغول گرديدند .دوران تحصيل ايشان بدليل داشتن فرزندان زياد و امكانات كم بسيار به سختي طي گرديد .ايشان تعريف مي كددند شبها بعد از اينكه فرزندام به خواب مي رفتند تاز كار مطالعه من تا پاسي از نيمه شب اغاز مي گرديد.سعي و تلاش و هوش ايشان منجر به اعطاي لوح تقدير  از طرف وزير آموزش عالي به ايشان گرديد.
بلاخره در تاريخ 9/6/1355 موفق به اخذ دانشنامه ليسانس در رشته زبان و ادبيات عرب ار دانشگاه اصفهان گرديدند.و پس از اخذ مدرك ليسانس مجددا به شهر سردشت باز مي گردد و در تاريخ 1/7/1355 بر سر كلاس مي رود و اين سرآغازي جديد در زندگي فرهنگي ايشان بحساب مي آيد .
معلومات ديني و علوم كلاسيك و شوخ طبعي و هوش و فراصت وبيان خاطرات و لطيفه هاي شيرين ايشان را به دبير دوست داشتني نزد دانش آموزان و همكاران تبديل نموده بود ،فصاحت و بلاغت ايشان روح تشنه دانش اموزان را نوازش مي داد و ايشان را به معلمي واراسته و محبوب  تبديل نموده بود.ايشان يكي از دبيران خوشنام منطقه بودو در سنگر دانش در شكوفائي استعداد هاي نسل جوان خدمات شايان توجهي ارائه مي كرد.
ايشان از بدو تاسيس صندوق قرض الحسنه حمزه سيد الشهداء سردشت در سال 1361 تلاش بي وقفه اي در كمك به محرومان و نيازمندان داشتند مدتي مديد رياست هئت مديره اين موسسه را برعهده داشته اند .
در سال 1367 ايشان به عنوان سر دفتر طلاق 22 سردشت منصوب گرديدند و در اين جهت نيز خدمات ارزنده اي براي مردم انجام دادند و توانست بسياري از خانوادهاي ضعيف بنيان را ترميم نمايد و از فروپاشي انها جلوگيري نمايد .ماموستا مولاني ضمن اينكه شخصي بسيار فاضل و دانا بود ، بسيار متواضع و كم توقع و خوش برخورد و خستگي ناپذير بودند.
ايشان در سردشت يكي از فعالترين افرادي بود كه در جهت رفاه مردم م محروميت منطقه فعاليت داشتند و در مجالس و محافل تصميم گيري و هيئت هاي مختلفه شهر شركتي فعال داشتند و يك از مشاورا برجسته و صاحب نظر تمام مقامات شهر بودند.
اين استاد بزرگوار در تاريخ 5/10/1370 به دنبال دست و پنجه نرم كردن مديد با بيماري جانكاه ،فرمان خدايش را لبيك گفته و از اين دنياي فاني رخت بر بستند .
امروز در فراق تو ديگر بشام شد
اي ديده پاس دار كه خفتن حرام شد
شرح غمت بوصف نخواهد شدن تمام
جهد م به آخر وآمد و دفتر تمام شد.

 منابع :
يافته هاي شخصي و حضور دوران دبيرستان در سركلاس درس شادروان احمد مولاني
مصاحبه با ابوبكر مولاني فرزند ارشد شادروان ماموستا احمد مولاني
مصاحبه شخصي با ايشان در بيمارستان امام خميني تبريز به هنگام مداواي بيماري
دوستان و همقطاران وهمكاران شادروان مولاني
وبسايت پاشه روك (جزوه تحقيقي دانش آموزان سردشتي)كريم احمديان،احمد احمديان،محمد خضر زاده،يونس عبدالله پوري،فريدون حسني،جعفر اميني،خضر ممندي،آيت الله قيامي،خسرو خضري،محمد ابراهيم پور،طاهر شفائي،خالد ملكاري،علي كاكا اغا زاده،قاسم محمدي،غفور ابراهيمي ، طاهر شفائي،به سرپرستي و راهنمائي دبير ادبيات دبيرستانهاي سردشت جناب اقاي محمد نيك پي ) .
ساير منابع انترنتي

به نام خداوند جان و خرد
کزین برتر اندیشه برنگذرد
خداوند نام و خداوند جای
خداوند روزی ده و رهنمای

با اصحاب قلم پيرانشهر بيشتر آشنا شويم
زندگي و اشعار قصيده سراي پيرانشهری:

عمر ابراهيمي كاموسي (چختی)

به کوشش محمد فاضل شوکتی

زندگی نامه
ماموستا عمر ابراهيمي كاموسي مشهور به چختي يكي از شعرا و نويسندكان توانمند پيرانشهر (اشنوزنگ) مي باشد .اين بزرگورار در دوران زندگي ادبي خود رنجهاي بسياري را متحمل شده است كه قلم از بيان آن قاصر است. متاسفانه قدر بيشتر بزرگان را تا در ميان ما و در قيد حيات هستند را نمي دانيم اما به محض اينكه از ميان ما رفتند پي به خالي بودن جايگاه اين عزيزان مي بريم و خلائي كه در نبود آنها بوجود مي آيد را احساس مي كنيم .شاعران و نويسندگان و كلا اهل قلم در ميان قوم خودشان احساس غريبي مي كنند ،اي كاش اينگونه نبود شاعر بزرگ كردستان نالي اين موضوع را در چند بيت بسيار زيبا بيان نموده است :
عـــــــه زیــــــــــزان من ئه وا روییـــــم له لاتــــــان
له مــــــه زلــــوومان به لا چــــــــــول  بی و  ولاتان
مه لین  که لکی نه بوو رویی جــــه هـــــه ننــــه م
ســـــه رم قه لغانـــــاه بو تییـــــری   قـــه زاتــــــان
که ئیــــوه ن پادشای لـــــوتف و   عــــه دالــــه ت ؟
به خــــوا حه یفــــه بره نجینـــــن گـــــه داتـــــــان !
ئــــــه گــــه رچی خاکـــــو خــــــولی   ره گـــــوزارم
به ســــه ر ما خــــــو   گــــوزه ر  ناکــــا  ســــه باتان
که من روییــــم   جه هه ننه م   پــــر مـــه که ن لیــم
له من خالـــــی  مه که ن   کوشــــکوو  ســـــه را تان
منم سه ر  که ر ده تان   بو   له شکـــری    غــــــــه م
ده ترســــــیم من   بــــــروم   بشکـــــــی  سوپاتان !!
ئه گه ر   سه ر بوو ؟   ئه گه ر دل بوو ؟  ئه گه ر رووح ؟
هه مــــوو   روییــــــن    ئیتــــر   چیـــــه  تـه مـــا تان ؟
سه فه رمـــــان   چونــــکه   ریی    هـــــاتوو   نه هاته
دوعـــــامان   بــــو بــکه ن     ئیــــوه و   خـــــوداتـــــان
ئه وه ند ،   ئه رجوو   ده کا " کوردی " که    جـــــارجــار
بکــــه ن  یــــادی   موحیــــببی    بــــــــی ریـــاتــــــان
شیعر : ماموستا کوردی

در حقيقت بايستي از اين بزرگان در مراكز دانشگاهي و حوزه وي و فرهنگي و ساير مراكز فرهنگي استفاده كرد .بي شك اهل قلم مشلات فراواني دارند و جا دارد جامعه و نسئولين براي رفع مشكلات آنها تلاش نمايند .
يقينا آثار بيشتر اين بزرگان و ساير شاعران كردستان مانند نالي، محوي،هه ژار،هيمن،حه قيقي ماندگار خواهد بود.
ماموستا چختي عالمي بزرگ،شاعري پر تلاش،و با همت و ريز بين آينده نگر و دلسوز و خوش اخلاق و شوخ طبع است از خدامند متعال آرزوي توفيق روز افزون و سلامتي جسمي و روحي براي ايشان داريم و اميدواريم از اثرات و ثمرات و هنر ايشان بطر پيوسته بهرمند باشم و آثار جديد ايشان بر سرمايه هاي معنوي كتابخانه كردستان بفزايد .
نويسندگان و شاعران شناسنامه فرهنگي و سرما يه هاي معنوي هر دياري هستند، با شناخت سرمايه هاي فرهنگي پي به عظمت و بزرگي فرهيختگان هر شهر و دياري پي مي بريم،هرچه تعداد اهل قلم يك ديار يا منطقه بيشتر باشد مي توان حدس زد كه بار فرهنگي و ادبي غني تري در آنجا حاكم است.شاعران زبان گوياي مردم هستند ، زبان حال و تاريخ نويساني كه تاريخ منظوم را به آيندگان ما منتقل مي كنند .
اين بار نيز به سراغ شاعري گمنام ولي پركار شاعري كه از سن دوازده سالگي شروع به سرودن شعر نموده است مي رويم

عمر ابراهيمي كاموسي
نام پدر : اسمعيل شماره شناسنامه : 570 تاريخ تولد : 20/01/1341 محل تولد : پيرانشهر - شنوزنگ تاريخ صدور : 14/01/1350 محل صدور : پيرانشهر - شنوزنگ شماره ملي : 6-930872-289
ملا عمر ابراهيمي كاموسي مشهور به (چه ختي)شاعر قصيده سرا، نويسنده و مترجم پيرانشهري متولد سال 1341 در روستاي شنوزنك از توابع شهرستان پيرانشهر در استان آذر بايجان غربي از پدر به نام اسماعيل(طايفه حمه زين قه ره قشلاق) و مادر بنام آمنه:( طايفه معروف برايمي حاجي عه لي كه ندي )متولد مي شود ، دوران كودكي خود را
از تولد تا يازده سالگي در روستاي شنو زنگ مي گذراند (روستائي از توابع دهستان لاهيجان غربي پيرانشهر )، اين شاعر قصيده سراي پيرانشهري ، همچون اكثر اديبان و نويسند گان كردستاني از حجرهاي سنتي كردستان سر بر آورده است . و خود را وامدار حجره مي داند و معتقد است ، حجره هاي سنتي كردستان در حفظ و پاسداشت و انتقال ادبيات و فرهنگ و فولكلور كردستان از گذشته تا به امروز نقش پر رنگي داشته اند.
اساتيد ي كه آقاي عمر ابراهيمي كاموسي نزد آنها تلمذ نموده است :
1. ماموستا سيد نورالدين واژي.
2. ماموستا رحمن غزلي.
3. ماموستا ملا عزيز شريفي.
4. ماموستا يوسف فتاحي (گرگول پائين).
5. ماموستا ملا محمد بداقي.
استاد عمر ابراهيمي كاموسي مي گويد از سال 1353 يعني از 12 سالگي شروع به سرودن شعر نموده است ،از همان دورا استاد ايشان در حجره به قريحه و استعداد ايشان در سرودن شعر پي برده و به ايشان پيشنهاد انتخاب يكي از تخلص هاي شعري زير را مي دهد .
دليل انتخاب نام مستعار چختي در اشعار:
من نزد ماموستا رحمن غزلي در روستاي گردكسپيان درس مي خواندم ، مي دانست به شعر علاقه دارم سه تخلص را به بنده پيشنهاد كردند(هيوا،وريا،چه ختي)
از ميان اسامي فوق تخلص چختي كه به معناي : (كسي كه فريب نمي خورد،گول نمي خورد،(آبديده)سفته، مقابله گر،حاضر جواب) انتخاب مي كند و از آن به پس با تخلص چختي به سرودن اشعار خود ادامه مي دهد ،
ماموستا چختي ، دوران زندگي خود را از لحاظ ادبي به سه دوره تقسيم بندي مي كند و اظهار مي دارد در اين دوران ها شاعران زير بر وي تاثير به سزائي در نوشتن و بيان انديشه هايش داشته اند داشته اند :
دوره اول يا به قول خودشان فاز اول زندگي( سر آغاز شروع به نوشتن و سرودن )
در فاز اول و ابتداي شروع به سرودن اشعار (ماموستا رحمن غزلي ،وفائي مهابادي ،طاهر بگ جاف)
در فاز دوم نويسندگي و سرودن اشعار از (ملا محمد كويي، ئه حمه دي كور)
در فاز سوم نويسندگي و سرودن اشعار از (فاز سوم:ماموستا هيمن،نالي ، حريق)
هم دوره اي ها ماموستا عمر كاموسي در دوران تحصيلات حوزه وي :
1. ماموستا ملا زاهد شريفي زنگ آبادي(صوفيان).
2. ماموستا اسعد شريفي (شنو زنگي)
3. ملا علي رحيمي چيانه.
شا گرداني كه در محضر ايشان تلمذ نموده اند :
1. ملا عثمان مام رش(بادين آبادي)
2. ملا رحمن مام رش(بادين آبادي)

علايق
استاد عمر كاموسي به كوه نوردي،علا قه زيادي داشته و معتقد است كوه نوردي ورزشي مفرح است به غذاهاي محلي علاقه دارد و از ميان غذاهاي محلي از( كوكي به قه نداوي- هه لواي ئاردي-) بيشتر خوشش مي آيد و در مجموع به غذاهاي شيرين علاقمند است ، از ميان ميوه ها از گلابي و انار بيشتر خوشش مي آيد . از ميان خوانندگان كرد به : سيد علي اصغر كردستاني،يدالله محمدي،مظهر خالقي،محمد صديق تعريف،شجريان،ناظري علاقمند مي باشد تمام كردن ديوان اشعارش بنام ديوان چختي را شيرين ترين خاطره دوران زندگي خود مي داند و از چند سال اول زندگي خود را كه بچه دار نمي شد بدترين خاطره دوران زندگي خود مي داند ، او علاوه بر آثار ارزشمند و ماندگار خود هفت فرزند (2 پسر و 5 دختر ) نیز به یادگار نهاده است .
از ميان مجموع اثرات خود از اشعار
1 – خانه خوي نووح و گه مي
2 – گولي پاراو(ماموستا سيد مصطفي محموديان“ يك تخميس براي اين شعر سروده است”)
بيشتر خوشش مي ايد بنظر ايشان جزو برترين اثرات ايشان محسوب مي شود
از مجموع آثار ايشان هيچكدام تا كنون بدليل تنگدستي به زيور چاپ نرسيده است ايشان هدف اصلي از نوشته هايش ، را خواندن و در اختيار قرار گرفتن اثراتش به د ست مردم مي داند ، و حاضر است اگر كساني پيدا شوند كتابهايش را با سرمايه خودشان به چاپ برسانند با گرفتن حدود 80 تا 100 جلد از هر اثر كليه منافع و عوايد را به سرمايه گذار تقديم نمايد .
اين قصيده سراي پيرانشهر در پيرانشهر، روستاي گرگول سفلي ساكن بوده و مسئوليت امامت جمعه و جماعت اين روستا را بر عهده دارد

آثار عمر ابراهیمی کاموسی :
1. ديوان چختي در دو قسمت.
2. شعرا صورتي نه ناسراو (شعرا سوره ناشناخته قرآن كريم)
3. چند دليل آشكار بر وجود پروردگار(چهار دليل آشكار بر وجود پروردگار)ترجمه بخشي از كتاب “ العقيده الاسلاميه و ا‘سسها :عبدالرحمن حسن حَبَنكه
4. دو ياداشت و دوازده برداشت (بحث انواع تفسي قرآن كريم).
5. سه له في سالح بو هه ده في نا سالح (مسائل فكري اسلامي).
6. حه وت ترينگه(حهفت با به تي كو مه لايه تي )(حه وت ترينگه : نوعي غذاي محلي : لپه، پيازؤ نمك، روغن،فلفل،كلم، باقلا).
7. كاكل و هوزاني نويژ.(ناصر سبحاني)
8. پاش ما وه ي هونرا وه كاني ماموستا چه ختي.
9.تازه لي گه ري
مقالات :
سبک چختی :
نمونه از اشعار چختی

بسم الله الرحمن الرحيم

ولا تحسبن الذين قتلو افي سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون

قبرستان چهل شهيدان پيرانشهر

به کوشش : محمدفاضل شوکتی

مقدمه :

تحقيق و پژوهش در خصوص تاريخ ديرين اين منطقه و استخراج وقايع تاريخي كاري است بس دشوار ، چرا كه منابع و مستندات تاريخ مربو ط به اين منطقه بسيار كم بوده و

قصد از اين پژوهش مكتوب نمودن اخبار و مطالبي است كه سينه به سينه ازنياكان اين خطه به ما رسيده است و تحقيق و تفحص دقيق تر را به متخصصين و اهل فن رشته تاريخ مي سپارم ، بسياري از مطالب ذكر شده جاي نقد دارد

شايد به تاكيد بتوان گفت اين مكتوب اولين اقدام در جهت نماياندن حوادثي باشد كه به شيوه ميداني انجام ميگيرد ، به ذعم بسياري از اهل ادب و قلم منطقه سلسله رواياتي كه در خصوص قبرستان چهل شهيدان انجام مي شود در حد شايعه بيشتر نيست و معتقدند كه منابع موثق قابل اطمينان جهت استنادي وجود نداردوليكن نگارنده اينطور فكر نمي كندو وجود قبرستاني با اين نام خود سندي محكم در اثبات حدوث حوادثي تاريخي در اين منطقه است ، يافته هاي خود را هر چند در حد حدس و گمان باشد متوب نموده و تقديم دوستداران اين خطه مي نمايم ، ديگرا مي توانند سطوري بر اين مطلب اضافه نمودن يا مطالبي را حذف نماين ، نقد عزيزان هر چه باشد به اطلاعات در خصوص اين موضوع كمك خواهد تمود .

بر روي بسياري از تپه ها و كوهها، بر دامنه سربالائي ها، در دشت و دمن و حتي در كوچه و محله بسياري از شهرهاي كردستان ، مزار مردان نيكو كاري ديده مي شود كه بر روي مزارشان درخت كاشته شده يا پارچه هاي به رنگ سبز يا پارچه هاي رنگا رنگ ديگردي آويزان شده است واين مزارها يا مقابر كه در نزد مردم با احترام خاصي نگريسته مي شو در سراسر كردستان ديده مي شود و بيشتر اين مزارها متعلق و افراد نيكو كار يا متديني بوده كه در طول ايام زندگي خوش مشغول عبادت، آباداني و خدمت به مردم بوده اند وبعد از مر گ اين اشخاص مزارشان تبديل به زيارتگاه شده است. و اصطلاحا به شخص يا چاك مشهور شده اند.

از اين دست مقابر و مزار . آرامگاهها به وفور در گوشه و كنار كردستان ديده مي شود كه براي هر كدام سرگذشت و تاريخچه اي از طريق مردم و ريش سفيدان سينه به سينه به ما منتقل شده است . كه صحت و يا سقم اين مطالب بر ما پپوشيده است

جنگ چالدران، نخستین نبرد دولت صفوی با عثمانی بود،[۱] که در نزدیکی شهرستان چالدران در شمال غربی ایران در ۲ رجب ۹۲۰ ه. ق/۲۳ اوت ۱۵۱۴ میلادی رخ داد. نتیجه این نبرد پیروزی سپاهیان عثمانی به فرماندهی سلطان سلیم اول (حکومت ۹۱۸-۹۲۶ ه. ق/ ۱۵۱۲-۱۵۲۰ میلادی) بر سپاه ایران به فرماندهی شاه اسماعیل صفوی (حکومت ۹۰۷-۹۳۰ ه. ق/۱۵۰۱-۱۵۲۴) بود.[۲]

در این جنگ نیروهای قزلباش نزدیک به چهل هزار تن و سپاه عثمانی قریب به یکصد هزار نفر بودند که قزلباشان به علت شمار کمتر و نداشتن سلاح آتشین از سپاه عثمانی شکست خوردند. در این جنگ سربازان ایرانی با شمشیر، نیزه و تیر و کمان می‌جنگیدند در حالیکه ارتش عثمانی از توپ و تفنگ بهره می‌جست. البته صفویان پیش از این جنگ سلاح‌های آتشین در اختیار داشته و به روش استفاده از آن‌ها نیز آشنایی داشتند و شاه اسماعیل برای رسیدن به سلطنت از توپ و تفنگ استفاده کرده بود. دلیل استفاده نکردن از این سلاح‌ها در جنگ چالدران ناشی از سیاست‌های جنگی ایشان بود. چون توپ خانه تحرک سواره‌نظام را محدود می‌کرد، در جنگ‌های صحرایی از توپخانه استفاده نمی‌کردند و در مواردی هم که استفاده شد موثر واقع نگردید. همچنین ایرانیان ذاتاً به سلاح آتشین بی‌علاقه بودند و استفاده از آن را ناجوانمردانه و ناشی از بزدلی می‌دانستند .[۳]

پس از این جنگ، کردستان باختری (مناطق کردستان ترکیه، کردستان عراق و کردستان سوریه کنونی)، از ایران جدا شد و به دست عثمانی افتاد. این مناطق تا پیش از زمان شاه عباس کبیر در دست عثمانی بود تا اینکه شاه عباس بخشی از مناطق کردستان را با جنگ پس گرفت. سپاه عثمانی شهر تبریز را نیز تصرف کرد اما به دلیل کمبود آذوقه مجبور به بازگشت شد و حکومت نوپای صفوی از نابودی حتمی نجات یافت .[۴]

دلیل کمی شمار سپاهیان ایران در این جنگ حضورشان در خراسان بود تا از یورش غافلگیرانهٔ ازبکان جلوگیری شود .[۵] دلیل دیگر شکست قزلباشها پیشنهاد دورمش خان شاملو به شاه اسماعیل بود، مبنی بر اینکه اجازه دهند که ارتش عثمانی آرایش دفاعی خود را تکمیل کند تا ایرانیان بتوانند به ابراز دلیری بپردازند و شاه نیز با این پیشنهاد غیرعادی موافقت کرد.[۶]

دیما نه یک له گه ل هونه رمه ندی شمشال ژه نی پیرانشاری محمود ئیقتیدار

منابع سردشت شناسی

1- فتوح سواد العراق (نخستین تاریخ فتوحات اسلام در کردستان )به روایت محمد بن عمر واقدیترجمه و تحشیه : استاد عبدالعزیز واعظی سردشیمقدمه و تصحیح و تعلیقات : نادر کریمیان

2-تاریخ هیجده ساله آذربایجان یا سرنوشت گردان و دلیران، احمد کسروی، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۷،

لغت نامه دهخدا

3-تاریخچه مهاباد، سید محمد صمدی/ چاپ دوم:۱۳۸۱

4-نگاهی به تاریخ مهاباد، سید محمد صمدی، انتشارات رهرو مهاباد، ۱۳۷۳

5-«شهرداری سردشت». پورتال شورای اسلامی شهر و شهرداری سردشت.

6-آنالیز ساختار عرضه و تقاضای مسکن و ارائه راهبرد بهینه برای آن در شهر سردشت، استان آذربابجان غربی، محسن 7-رشیدی ایل گورک : پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی شهرسازی (گرایش طراحی و برنامه ریزی شهری ومنطقه ای)، 8-دانشکده هنر ومعماری؛ دانشگاه آزاد واحد مرکزی تهران .

9-«سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی‌ها بر حسب سواد» ‎(فارسی)‎. مرکز آمار ایران، ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۲.

10-آنالیز ساختار عرضه و تقاضای مسکن و ارائه راهبرد بهینه برای آن در شهر سردشت، استان آذربابجان غربی، محسن رشیدی ایل گورک : پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی شهرسازی (گرایش طراحی و برنامه ریزی شهری ومنطقه ای)، دانشکده هنر ومعماری؛ دانشگاه آزاد واحد مرکزی تهران .

12-آنالیز ساختار عرضه و تقاضای مسکن و ارائه راهبرد بهینه برای آن در شهر سردشت، استان آذربابجان غربی، محسن رشیدی ایل گورک : پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی شهرسازی (گرایش طراحی و برنامه ریزی شهری ومنطقه ای)، دانشکده هنر ومعماری؛ دانشگاه آزاد واحد مرکزی تهران .

13-سردشت در آیینه اسناد تاریخی، نووسینی: فەرەیدوون حەکیمزاده، ١٣٨٣ی هەتاوی (٢٠٠۴)، نەشری رەهرەوی مەهاباد

14-ساوجبلاغ مکری (تاریخ تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی مهاباد به روایت اسناد)، نووسینی: فەرەیدوون حەکیمزاده، ١٣٨٩ی هەتاوی (٢٠١١)، نەشری رەهرەوی مەهاباد

15- تمدن مهاباد- پدرام محمود

نامه اهالی سردشت به وزارت خارجه

سردشت در مسیر تاریخ به روایت اسناد تاریخی
به کوشش : محمد فاضل شوکتی
شماره سند : 145
موضوع : در خواست درویش پاشا از اهالی سردشت مبنی بر تسلط عثمانی
تاریخ : رمضان 1268 هجری قمری
کارتن :13
پرونده :5/7
نامه اهالی سردشت به وزارت خارجه
داعیان پناها امید گاها، بعد از تشریف بردن سرکار و جناب مامورین از قصبه سردشت به سمت سرحدات به تاریخ یوم جمعه چهاردهم شهر رمضان المبارک با داعیان به منزل مبارکی جناب مآب درویش پاشای مامور دولت علیه عثمانیه رفتیم به ما تکلیف نمودند که ظهر در مسجد جامعه جمع شده به شما زحمت داده تحقیقی می کنیم .ماها نظر به تاکیداتی که از جانب اولیای دولت علیه ایران در خصوص احترام جناب مامورین شده بود خواهش او را قبول کرده و در مسجد جمع شدیم جناب معظم الیه بعد از انعقاد مجلس به ماها تکلیف نمود که ماها نوشته مهمور بدهیم که سردشت و توابع آن مال دولت عثمانی است ،چون ماها سردشت و توابع آن را مال دولت بندۀ ایران می دانیم و تا چشم وا کرده ایم در ید تصرف دولت ایران دیده ایم علی هذا به جناب معظم الیه به کمال ادب جواب دادیم که سردشت و توابع آن مال دولت ایران است،ما نمی توانیم که جناب مکرم الیه تعهد می فرمایند چنان نوشته بر خلاف علم و شهادت خودمان بدهیم و دین به دنیا بفروشیم چون به جهت استحضار سرکار عالی لازم بود که حقیقت ماجرای را  علی ماجری به عنوان شهادت و عرض شهادت و عرض محضر به خدمت عالی قلمی داریم علی هذا به تحریر مراتب زحمت افزا شدیم و کیفیت را عرض نمودیم و کفی بالله شهیداً . تحریر فی شهر رمضان سنه 1268 .
(اسامی و مهر 18 نفر از اهالی سردشت):
عریضه خدمت داعیان پناهی امیدگان مشیر الدوله مشرف شود
عالی جناب ملا غفور مدرس و فاضل سردشت(با مهر)
عالی جناب ملا یوسف قاضی
عالی جناب ملا محمد مدرس
عالی جناب ملا ابراهیم پسر قاضی سردشت
عالی جناب ملا احمد مدرس
آق فتاح داروغه سردشت
رسول آقای کدخدای سردشت
الداعی فقیه حسن سردشتی
محمد آقای صاحب ملک و کدخدای کلوی
عمر بیگ صاحب ملک و کدخدای کلوی
حمزه آقا کد خدای کلوی
کهف الحاج قادر رئیس اهالی سردشت
آقا حسن تاجر سردشت
اسماعیل آقای کد خدا و صاحب ملک سردشت
فقی رسول کدخدا و صاحب ملک سردشت
الیاس آقا کدخدای سردشت
مولا آقا بزرگ طایفه کلوی
عالیجاه حسن آقا مباشر سردشت و ریش سفید طایفه گورک
مطلع بر این است ملا قاسم خلیفه سردشت
16 رمضان سنه 1268 در منزل سوان به ما رسید اصل مضبطه اهالی سردشت

منابع :
کردستا ن در مسیر تاریخ به روایت اسناد- عمر فاروقی- نشر آنا- سال جاپ 1383
گزیده اسناد سیاسی ایران و عثمانی مجلدات 1و2و3و4 چاپ دفتر سیاسی و مطالعات بین المللی وزارت امور خارجه ایران .
تاریخ کرد و کردستان ، آیت الله شیخ محمد مردوخ کردستانی .
شرف نامه ، نوشته امیر شرف خان بدلیسی ، ترجمه هه ژار
خاطرات احتشام السلطنه ، به کوشش سید محمد مهدی موسوی ، نشر زوار.
تحفه ناصری ، به کوشش دکتر حشمت الله طبیبی.
حرکت تاریخی کرد به خراسان ،کلیم اله توحدی.
نگاهی به تاریخ و فرهنگ کردستان ، عمر فاروقی.
تاریخ مشاهیر کرد، مرحوم بابا مردوخ روحانی.
گنجینه مردان و یاداشت در بدری،مرحوم ملا عبداله زیور.
آداب ورسوم کردان،ملا محمود بایزیدی، ترجمه عزیز محمود پور.
ساختار سازمان ایلات و شیوه معیشت عشایر آذر بایجانغربی،تالیف ابراهیم اسکندری نیا.
قیام ملا خلیل و رد فرمان رضا خان، تالیف ابراهیم افخمی با نقل مقاله سید محمد صمدی از روی خاطرات مرحوم میرزا کریم بهرام بیگی بوکانی.
مجله خواند نیها .
مجله ترقی .
لب التوارخ میرزا ابراهیم آشتیانی صدیق الملک .
جغرافیای غرب ایران و کو ه های ناشناحته اوستا ، اثر مرحوم عماد الدین دولت شاهی
سردار دانا ، زندگی و مبارزات ملا مصطفی بارزانی، تالیف عمر فاروقی، چاپ 2002، انتشارات موکریان اربیل .
سیمکوی شکاک، تالیف استاد محمد رسول هاوار، چاپ سوئد ، به زبان کردی .
نظری به تاریخ و فرهنگ سقز کردستان ، عمر فاروقی،انتشارات ؟؟؟ سقز، 1372

سه‌شنبه ۱٤ بهمن ۱۳٩۳ ۱٢:٥۱ ‎ق.ظ محمد فاضل شوکتی

بازیهای محلی سردشت
ده سره رفاندن
خوزین
دایه مه مده به گورگی
چه له ک حه مزه ل
خه سته کین
بازه لین
حه لو حه اوای به شه ققان
جورابین
میشین
مه زره ق داکوتان
بوکه به بارانه
جکین
باره خوی
پینج به رده
دارو هه لو کین
گوین
قه ری قه رین
ئه سوتام ئه برژام

نام بعضی از غذاهای محلی  سردشت
ئاشی ماست
ئاشی ته ما تان (باینجانی سور )
ئاشی گیلاخه
دانوله
برویش
به ر به سیل
پلا و برویش
ته ره که باب
ته نه که به دو
حه ریره بادام
خوارده مه نب بایمه
خوارده مه نی چه وه نده ر
خورماو رون
دوکلیو
دوکلیوی سه ر به رون
ده سخور
خوریشتی زریشک
خورشتی کارگ
خورشتی که نگر و ریواس
خوریشتی که وه ر
سه نگه سیری که رویشک
شه قه باقی(جوری یه که م)
شه قه باقی(جوری دوهه م)
شه قه باقی(جوری سیهه م)
شورباو ته ماته (باینجان)
شورباوی مراوی
شورباوی قه له مون
شورباو له په
دولمه ی باینجانی ره ش و ته ما ته (باینجانی سور)
دولمه ی لوشه
دولمه ی لوشه
دولمه ی برویش به رونی خومالی
دولمه ی گه لا گیلاس
شیریژ و لورک
شیوی برینج
قاورمه
قه یس و رون
قیقه ناغ
کوکی پنگه
کوکی نیسک
کوله که و ماست
کوراده
که شکه ک
گه نمی بودراو
گبپه ی ترراد
مزراویلکه
مه ته نجنه
میوانی قه یماغ
هیلکه و دوشاو
هه لوا به دوشاو
هه لوای خورما
یه کا وه

عکس اصحابه شیخ محمد -دی ماه سال 1393

روستای گنه دار افسانه ها  یا واقعیتها

 پژوهشی پیرامونپیشینه و وجه تسمیه  روستای گنه دار مامش ، شهر پیرانشهر 

به کوشش : محمد فاضل شوکتی

مقدمه

نوشتن در مورد دیار آبا و اجداد شیرین است و دلنشین شیرین است ،  بی شک هیچ نوشته ای از نوع پژوهش های موردی خالی از نقص نیست، و لیکن این دلیل نمی شود که هیچ کس دست به قلم نبرد و و از نوشتن خوداری کند، نوشتن عشق است ، شاید این نوشته کامل نباشد، و حق مطلب را ادا نکند، ولیکن فتح بابی خواهد بود برای عزیزانی که بخواهند بصورت فنی تر و علمی تر این نوشته را کامل کنند .و تحقیقات دامنه داری در این خصوص انجام دهند .در پی سفری که به این روستا به همراه تنی چند از  داشتیم چگونگی امکانات روستا، سطح تحصیلات ،پیشینه تاریخی، موقعیت جغرافیائی، و وجه تسمیه این روستا برایم نا معلوم بود ، برآن شدم تا نوشته ای کوتاه م مجمل  درمورد این روستا بنویسم. سفری  به گنه دار مامش  در روز جمعه تاریخ  26/10/139

اصل مطلب

روستای گنه دار در روی تپه کوچکی واقع شده است که به کوههای اطراف مشرف است که خانه های روستا دور تا دور ان را گرفته اندو در وسط تپه قبرستان روستا قرار گرفته است.روستا متشکل از 30 خانوار که اغلب انها باهم فامیل هستند این روستا دارای برق وتلفن است اما اهالی روستا با کمبود آب دست و پنجه نرم می کنندو روستا فاقد یک پل است که در ماههای سال آب رودخانه زیاد می شود رفت و امد به روستا را با مشکلات زیادی مواجه می کند روستا داری مدرسه قدیمی که تخریبی و فاقد استفاده است که از مصالح ابتدایی چون سنگ و چوب درست شده است.و در مدرسه  جدید روستا که در حاشیه روستا واقع شده است و از خانه های پیش ساخته درست شده است که داری دو کلاس درس و یک دفتر و یک انباری کوچک و یک دستشویی درست شده است. مردم روستا معتقدند و ادعا می نمایند گنه دار مامش در شمال شرقی شهر پیرانشهر واقع شده است ،ساکنان آن از عشره مامش بوده و جمعیت روستا در تاریخ تحریر این مطلب  حدودا 20 خانوار و به نفر تقریبا 140 نفر می باشد وجه تسمیه این روستا از درختهای دور و بر اصحابه شیخ محمد که مشهور به دار گنه اسن گرفته شده است، گنه دار چیست.در زبان محلی عبارت است از درخت کنه:گنه دار به اسم درختی شده است که در هنگام شکوفه دادن گلهای شبیه کنه می دهد.  در فرهنگ هه نبانه بورینه چنین آمده است گه نه دار :درختی بلا بلند و پهن برگ است،گیاهی به هنگام نو نهالی زیبا و به هنگام پیری کج و معوج است معنی گنه دار در لغت نامه دهخدا1. گنه دار. دهی است از دهستان لاهیجان بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 48 هزارگزی باختر م ... گنه دا 2. گنه دار: دهی است از دهستان ایل تیمور بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 27500 هزارگزی جن ...گنه دار3.گنه دار: دهی است از دهستان منگور بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 48 هزارگزی جنوب باختر ....درفرهنگ جغرافیایی ایران ج 4 چنین آمده است : گنه دار دهی است از دهستان لاهیجان بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 48 هزارگزی باختر مهاباد و 9 هزارگزی خاورشوسه ،خانه به نقده واقع شده است .هوای آن معتدل مالاریایی و سکنه اش 126 تن است .آب آن از رودخانه، آواچیر تأمین میشود.محصول آن غلات ، توتون ، حبوب و شغل اهالی زراعت و گله داری و صنایع دستی آنان جاجیم بافی .راه آن مالرو است و تابستان میتوان اتومبیل برد..از).

گنه دار منسوب به درختان دار گه نه ای است که در حواشی قبرستان یا اصحابه شیخ محمد روئیده است، در زمانهای قدیم که امکانات کشاورزی محدود بود از روستاهای دور و بر می آمدند و شاخه ای از این درخت را قطع کرده و می بریدند و در سقف طویله و یا محل نگهدای احشام آویزان می کردند و معتقد بودند که این در خت خاصیت ضد کنه دارد و کنه را را از احشام آنها دور می کند، درخصو ص اینکه  این موضوع صحت دارد اهالی اظهار می دارند هر محل که کنه داشت و تکه ای از این  درخت را در انجا آویزان می کردند پس از چند مدت از وجود کنه پاک می شد .احتملا از نظر علمی از تنه این در خت بو و یا موادی متساطع شود که باعث دور راندن  کنه شود که این خود احتیاج به بررسی های علی متخصصین اهل فن  و می تواند موضوع تحقیقات علمی و پایان نامه های دانشگاهی شود ،ساکنان می گویند در ختان فعلی ، تنومند و بزرگ تر و زیاد تر بودند ، و سابقه این درختان به صدها سال قبل باز می گردد و هیچ کس از بدایت وجود این درختان خبر ندارد و سینه به سینه از اجداد و آباد شاند داستان این درختان برای ایشان بازگو شده است ، البته احتمال دیگری نیز میتوان مطرح کدر و ان اینکه به وا سطه مزار شیخ محمد مردم شاید اعتقاد داشتند که  روحانیت صحابه پیامبر و برکت  و جود ایشان تاثیر بر در ختان گذاشته و بعنوان باور دینی این را اعتقاد داشته اند ، لذا این گزینه به ذهن متبادر می شود .

درخت گنه دار یا دار گنه به هیکل و برگه ها به درخت گردو شباهت دارد ، کسی تا کنون از این درخ تکثیر نکرده است،مشابه این در خت در گنه دار منگور(مابین قره خضر و میشه ده) یکی دیگر از روستا های پیرانشهر وجود دارد. این روستا با وجود قرار گرفتن در جوار ردخانه (چومی ئا وژه رو) در سالهای اخیر با کمبود آب روبرو شده است . در مهاباد نز روستائی به همین نام ما بین کیتکه و خلیفان وجود دارد که مشابه این در ختان در آنجا نیز وجود دارد. در بهار وتابستان از برگه های این درختان بوئی نا مطبوع مشابه بوی سنجد متساطع می شود در محیط در ختان اصحابه ، یکی از یاران پیامیر که در ابتدای ترویج اسلام شهید شده است وجود دارد.با برسیهای انجام شده مشخص شده که ،در کردستان عراق نیز  آبادی ها ئی  به همین نام وجود دارد

مردمان منطقه طی تشریفات خاصی در خت را بریده و با خود حمل می نمودند

ساکنان منطقه ،روستاهای دور و بر عقاید خاصی به نسبت این درخت داشتند : معتقد بودن که این درخت در صورتی اثر گذاری دارد که طی تشریفات خاصی شاخه یا برگ این در خت استفاده شود

هنگامی که شاخه در خت قطع می شد بصورت هر وله یا دو باید از در خت دور می شدند بدون اینکه پشت سر خود را نگاه کند ،در غیر اینصورت فکر می کردند شاخه جدا شده از در خت اصلی خاصیت ضد کنه خود را نخواهد داشت ، سپس شاخه بریده شده را در محل نگهداری احشام آویزا می نموده و این دعا را می خواندند

دانو ده خوم ،ده ردو به لا  له و هو له ده چی

به هر حال زندگی در این روستا وجود داشته ، وجود دارد و وجود خواهد داشت

اسامی تعدادی از خانواده های ساکن این روستا از دیر باز تا کنون:

•بنه ما له ی (چل چوکان)(اسماعیل زاده)چوک به معنای زانواست ،بدلیل قد بلندی این لقب  از طرف قرنی آقای مامش به این خانواده نهاده شده است.رحیم چل چوک : اسماعیل زاده  : فرزندان (صابر،صالح،خالد،قادر،احمد،رحمان، جعفر)همگی اسماعیل زاده

بنه ما له ی ره حمان ئارد درشت :(خضری اقدم) فرزندان : قادر،ابوبکر،عمر،عبداله

بنه ما له ی سید طاهر هاشمی(بنا به اظهارات خودشان نسبشان به امام حسین متصل می شود): فرزندان سید علی هاشمی،سید محمد خالد هاشمی،سید ابوبکر هاشمی،سید محمد رئوف هاشمی

•بنه ماله ی ده رویش رسول (شهرت عثمانی) فرزندان مصطفی عثمانی، عمر عثمانی،زورار عثمانی

بنه ما له ی مام مسته فای عبدول ره حمانی(موریک) فرزندان : رحیم،قادر،محمد

بنه ما له ی سوفی لیمانی(عبدالهی) مندا له کانی مام حسن

بنه ما له ی وستا رسول (بلغاری)

بنه ما له ی حاجی مو حه ممدی زینه شه لی (سلطانی) فرزندان : مراد،حاصل،شیخ محمد،علی،سلیمان،عثمان،ابوبکر،اسماعیل،واحد،محمد امین

بنه ما له ی کاک حه سه ن مه عروفی : ( که له پیش دا ئا غای گه نه داری بوون)حاجی غفور،حاجی جعفر،مام قادر

ریش سفیدان : صابر اسماعیل زاده و شیخ محمد سلطانی

هنر مندان : رحیم اسماعیل زاده شمشال زنو حیران بیژ

فعالین: سید علی هاشمی،مصطفی معروفی،صابر اسماعیل زاده،حاج جعفر معروفیسید خضر فهیم پور : داروخانه گیاهی

منابع: 

برداشت ها ی شخصی

سفر شخصی به روستای گنه دار در دی ماه سال 1393

مصاحبه و گفتگوبا  اهای روستا ی گنه دار

dافته های انترنتی

لغت نامه دهخدا

لغت نامه دکتر محمد معین

دانشنامه ویکیپیدیا

فرهنگ هه نبانه بورینه عبدالرحمن شرفکندی

سوم بهمن ماه سال 1393،  پیرانشهر – محمد فاضل شوکتی

خود مو ختاری هه رمی یه، بو تان له داری وه که مو بتانده می
 یادی به خیر سه ره تا شورشی سالی 1357 له پولی ئه وه لی راهنمایی له قوتابخانه ی ناوندی شه هیدانی چوارده ی سه ماوز ده رسمان ده خویند ، هیندیک له قوتابیان مانیان گرت بو و نه ده چونه سه ر کلاسی و نوینه ریان هه ل بژارد بو تا به جی هه موان قسه بکات .
مودیر ئه وه ختی قوتا بخانه ی ناوه ندی کاک ره حمانی فه تا حی بو له حه وشی قوتابخانه ، قو تابیه کانی خر کرد بو وه ئاموژگاری ده کرد ن ، که خو شه ویستان ئه رکی ئیوه ده ر س خویندنه و کارو به و به شتا نه ،نه بیت و برون سه ر کلاس ده رسی خوتان بخوینن.نوینه ری قو تابیه کان پی دا گری له سه ر خواست و یستی قوتا بیه کان ده کردو قه بولی نه ده کرد که بچنه وه سه ر کلاس و مان گر تنه که یان کوتایی پی بینن و ده یگوت تا خود موختاریما ن نه ده نی مانی خومان نا شکینین و ناچین بو سه ر کلاسی .
کاک ره حمان قه لس بو به ده نگیکی به رز روی له قو تابیه کان کردو گوتی سه گ بابی نه بو پیتان وا یه خود مو ختاری هه رمی یه، بو تان له داری وه که مو بتانده می !!!

محمد فاضل شوکتی -  هشتم دی ماه سال1393

توجه : خواهشمند است در نقل مطالب و عکسهای ، این وبلاگ منبع را قید نمائید :ذکر منبع علاوه بر آنکه رعایت اخلاق حرفه‌یی است، مسوولیت صحت مطالب را نیز بر دوش منبع آن می‌اندازد، ضمن اینکه ذکر منبع حتما باید در بازانتشار اخبار اختصاصی رسانه‌های دیگر نیز رعایت شود؛ زیرا حاصل تلاش، کار و بینش تهیه کننده آن مطلب است.

ئه حمه د خا له ند و سجیلی ئاسن
 ئه حمه خاله ند پیا ویکی ته مه ن به سه رچو بو ، سه ره تا ی ساله کانی هه شتا بو تازه هاتبو مه ئیدا ره ی سه بت و ئه حوال (دایره ی نفو سی ) شاری خانی له پوستی کا رشناسی ئیدا ره ی دا کارم ده کرد ، خیزانی ئه حمه د خا له ند ، بی سجیل بو له لا ی من له ئیداره په رونده ی هه بو، میرده که ی که ئه حمه د خالند بو به سه ر کا ره کانی را ده گه یشت و نا مه کانی بو وه رده گرتن ،کاک ئه حمه د پیا ویکی بی ئختیار بو روژانه حاجه تی مالیان پی ده کرد .دا یمه ده م به پیکه نین بو پیکه نینه کشی تایبه تیکی خوی هه بو مالیان له ئیدا ره ، نیزیک بو بایه نیان که ده یان نارد بو نان کرین ده هات سه ریکی له هو ده که ی من ده دا و نیوه رویان که ده هات بو حا جه ت سه ریکی منی ده دا خو لاسه ها تا به کن ئیدا ره دا هات با سه ریکی له ئیره هه ل دینا و چا کو خوشیکی ده گه ل ده کردین تا ویکی زور له هو ده که من دا ده نیشت جا کاری به وه ی نه بوو سه رم شلوغه یان نا ، دو سی سال ئا وه ها تی په ر بو تا په رونده که خه لاسی هات و ها ته سجیل نو سینی ، ده بو بینن و بوی بنو سن سجیل ئا ما ده بو ده کاک ئه حمه د خیرا ،خیزا نت بینه ئیمزای بکه و سجیله که ت وه ر بگره وه ، کاک ئه حمه که چاوی به سجیله سوری که وت به ر گی نایلون بو ، واق ماو به توره یه وه : گوتی به خوا ئه من ئه و سجیله م نا ویت ، بو کاک ئه حمه د ؟ ولا ئه وه سجیله قا قه زه و زوو خرا ده بیت ئه من سجیلی ئاسن نه بی نام هه وی !!!

محمد فاضل شوکتی -  هشتم آدی ماه سال1393

توجه : خواهشمند است در نقل مطالب و عکسهای ، این وبلاگ منبع را قید نمائید :ذکر منبع علاوه بر آنکه رعایت اخلاق حرفه‌یی است، مسوولیت صحت مطالب را نیز بر دوش منبع آن می‌اندازد، ضمن اینکه ذکر منبع حتما باید در بازانتشار اخبار اختصاصی رسانه‌های دیگر نیز رعایت شود؛ زیرا حاصل تلاش، کار و بینش تهیه کننده آن مطلب است.

مو حه ممد ی عه بدول عه زیزی چا له بفره که ی

موحه مه د  کوری میرزا عه ز یزی وه ستا قادری مامه خاله ناسراو به"محمد عبد العزیز"

ئه وسه رده شتیانه ی چل سال بالا ته مه نیانه  ده بی  بی ناسن که سایه تی کی تایبه  به خوی تیکشه ر ماندو نه ناس وده ستو دلباز وحه یا به خو وروگوشاد ، به پولو بی پول له دوکانی ئه و ده ست به تال نه ده رویشتن.   دوکانی "بقالی" ئه و خوالیخوشبوه ئیستا که وش فروشیه له خیابانی امام یان "سه ر چاوی" به یانا ن زو خه لکی قه لا ره شه وبیوران و دولی ده رمان ئاوا وئه وانه ی  که لوپه لی  فروشتنیان ده  هینا له م لا ئه وله خیابان که ئه و ده م ماشینی به  هه ل که وت پیدا ده هات به ساتیان بلا وده کرده وه  وبه یارمه تی ئه و ده یا ن فروشت ودوایی ئه وه ی ده مایه وه لای ئه ویان  دا ده نا تا بویان بفروشی وکه لو په لی  پیداویستی خویا ن هه ر له خواروبار و نه وتو قیلو زفتو خیار چه مبه ر(که ئه ودهم له به ر ده ست کورتی وله به ر ئه وه ی ده بو به کول بی به نه وه  زورجار که متر له کیلو  که ئه وه خته "یوزدره م ”یان پی ده وت و وزنه کا ن "سیر "13 مثقال و"گریوانکه"سی یه کی  کیلو "هوقه"چوار کیلو و"مه ن" سه کیلو و" پوت " شازده کییلو وپیوانه ش  "ئه ربه "  چوار کیلو و" پوت" 16کیلو بو ده یان کری وله وان که چول ده بو ئمجا مشتری شار بوکرینی ماست و پنیرورونو دوشاووپیداویستیه کانی نیوه رو ده هاتن  وه پاش نویژی  عه سریش ئیوارانه کریکار وکه ردارو کاروانچی کو ده بونه ومیوژوکویز وتوکوله یان ده کری و به ده م قسه وباسی روژانه یانوه ده یا ن خوارد وکه لو په لی که پیوست بو هه بو ده یان کری ورده ورده دهوری دوکانی چول ده بو وکه لو پهلی  کودهکرده وه وشوکری خوای ده کردو ده پو بو نویژی خه وتنان وه له ویشه وه بوما له وه ناو خیزانه یازده سه ریکه ی. که له به ر نه بو نی  یخچال  ماستو په نیرو...خوراکیان به شی پیدا ویستی روژانه ده کری  و لای نویژی شیوان له وانیش چول ده بو.
به لام هاوینانه به هوی نه بونی "یخچا ل" بازاری "به فر" نیوه رویانه وئیوا رانه گه رم بو وکا ک محمدزستانانه به فکری دا کردنی  به فری "مصرفی "روژانه ی " خه لکیش  بو که  سه ره رای زستانانه  که ئه و وه خته کاری خانو نه ده کرا بو پازده  ببیست روژکاری بو ده پازده کریکار و وسیله ی پیداویستی ژیانی وانی پیک دینا وچاله به فر داده کرا وهاوینانه دوکریکاری بو هینانی به فر ده خافلاند وکانیاوه که ی خوار چاله که  که له ته نیشت داره توه گه وره که بوله بیرریبوارانی ری ژاژوکه ده و کاته دا نه چوته وه زوربه به فر کره کان جوا نو نه وجه وا ن  به پولو بی پول بی بفر نه ده چونه وه وپاشانیش که ته واو ئه بو چه ند مندالیک جوگه ی ژیر کورسی به فره که یان ده دوزی وئه و پولانه ی که له به ر شلوقی هه ل ده وه رین بو خویا هه لیان ده گرته وه.

وینه خاله هه باس -ره حیم سه بباغی

سه رده شت خال هه باس و چایخانه که ی قاوه خا نه ی خال هه باسی
له سه رده شتی که وه ده ر ده که وی ، پاش دو سی کیلو متر ، به ده ستی راسته وه قاوه خانه یه کی بچکولانه له سه رجاده ،  نیزیک گوند ی : باسکه دو ،ده بینی  که بیره وریکی زور ی بوو دانیشتوانی شاری سه رده شت و گونده کانی ده ورو به ری  هه یه ،ناوی ئه و قا وه خانه به نا وی خا وه نه که ی خاله باس نیو بانگی ده رکردوه .قاوه خانه ی خاله باسی یان قا وه خانه ی هه باس شه ش قامکی.
رابردوی ئه و چای خانه  ده گه ریته و ه بو ئه و کا ته ی که جا ده ی سه ر ده شت ، سابلا غیان ساز ده کرد، ده گه ل لیدانی جا ده ی سه رده شت بو سابلاغ خاله باس له سه ر جاده  ی سه رده شت سابلاغی ، کوخیکی بچکولانه، دا ده مه زرینیت  له و کوخه دا چاو خوارده منی ساز ده کات یه ریبوارانی ئه و ریگایه ده فرو شیت ، ورده ورده کاروبای سه رده گریت و په ره با قا وه خا نه که ی ده دات .
خاله باس مالی له باغی بو ئه و ریگا یه دوور و دریژه ی هه موو رو ژی ده پیوا  ، هه ر بویه له شیکی ساخ و سلا مه تی هه بو تا مردن قیت و قوز و ساخ و سلا مه ت بو  نه خوشیت به له شیوه نه ده دیت .
خا له  هه با س، له ده سته کانی شه ش قا مکیان هه بو  هه ربو یه ، پیا ن ده گوت هه باس شه ش قامک
ده گیر نه وه جاری وا بو چای خاله باس ده ما یه وه ، هه تا ئیواری هه ر ئا وی تیده کرده و ه،وا بو چا یه که بی تام و بی له زه ت ده بوو مشتری ده یان پرسی :
خاله باس چایه که ت  تازه یه ، بلی قوربان هه ر ئیستیم ده م کردوه
بویه له سه رده شتی بو ته باو ئه گه ر کسیک  چایکی بی تام و کونی بو  یه کی دیکه تی کرد ده لین (ده له چای خاله هه با سیه)
گه نجانی ئه و سه ر ده م  (سالانی چل و پنجاو شه سته کان ) روژانه  جا با یه نیان یان ئیواران  ده چون  بو ئه و قا وه خانه له وی دا داه نیشتن ده ستیان ده کرد به یاری : تخته  نه رد و یان لوده یِان دومینه تا درنگانیک له وی ده ما نه وه قا وخا نه ی خاله باسی هه میشه ئا ودان بو .
خاله باس که سه ری بریک ئارام ده بو  ، به په نجه رنگینه کانی روژانه خه ریکی ساز کردنی بلویر، مودنه، که چکی دارو  و  کاسه ی دارو ، کولکه قه ندو و .....  بوو ، مه کینه یه کی دار تاشینی لای خوی دا نا بو  جا ئه گه ر بیکار ده بو خه ریکی ساز کردنی ئه و ئه مرازانه  ده بو ، مشتری باشیشی بو ئه و که لو په لا نه هه بو  ،هه ر
هیشتاش ده ست کرده کانی خاله هه با س له تاقمیک له بنه  ما له کونه کان سه رده شتی دا هه ر  ماوه و که لکی لی وه ر ده گیریت .
گوزه یکی گلی هه بو که ئاوی ساردی تی ده کرد یان ماستاو تاماوی ماستاوی خاله باسی له بیر جوانه کانی ئه و زه ما ن ه نا چیته وه به و بیره وریانه هیشتاش شادن.
خاله با س ده دوازده مندالی هه بو که هه مویان یان که ر یان لال بون ته نا نه ت دو مندالی ساغ بو ن ئه مما هه میشه شوکری خوای ده کردو له کا رو باریشی زور رازی بوو.

7 ی به‌فرانباری سالی 1393

 ما انسانها مثل مداد رنگی هستیم شاید رنگ مورد علا قه یکدیگر نباشیم اما روزی برای کامل کردن نقاشیمان به دنبال همدیگر خواهیم گشت به شرطی که همدیگر را تا حد نابودی نتراشیده باشیم

•بررسی عوامل موثر در بروز گسترش تخلفات اداری و روشهای کنترل آن در ادارات دولتی شهرستان پیرانشهر – دانشجو محمد حسینی- راهنما محمد فاضل شوکتی - سال تحصیلی 1388-1387
•فرار مغزها – فرشید قدرتی- سال تحصیلی 1388-1387
•بررسی میزان رضایتمندی مردم از شهرداری (بررسی موردی شهرداری پیرانشهر)- محمد طاهر احمدی - راهنما محمد فاضل شوکتی – سال تحصیلی 1389-1390
•بررسی تاثیر بازارچه مرزی سردشت بر رفاه مردم منطقه - عبدالله واله - راهنما محمد فاضل شوکتی – سال تحصیلی 1389-1390
•بررسی تاثیر سبک های مدیریتی بر رضایت مشتریان از کیفیت محصولات لبنی شرکت لبنی پیران لبن شهرستان پیرانشهر- راهنما محمد فاضل شوکتی - بنفشه زور آور- سال تحصیلی 1389-1390
•بررسی عوامل موثر یر رضایت مشتریان (بررسی موردی محصولات لبنی روشناس در شهرستان سردشت)-ب اسمر محمد زاده- راهنما محمد فاضل شوکتی - سال تحصیلی 1389-1390
•نقش و تاثیر توسعه کشاورزی بر پیشرفت صنعتی (بررسی موردی کشاورزی در پیرانشهر)- عایشه منصرف- راهنما محمد فاضل شوکتی - سال تحصیلی 1389-1390

نیمسال اول تحصیلی 1390-1391

1. رشته تحصیلی :مدیریت بازرگانی درس تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم سازمان مورد مطالعه : اداره امور مالیاتی شهرستان پیرانشهر استاد : شوکتی دانشجو : جمال نصرالهی
پاییز 90
2. تجزیه  و تحلیل بانک سپه پیرانشهر ، راهنما محمد فاضل شوکتی، دانشجو عبدالله بانی ، نیمسال تحصیلی آذر 1390
3. تجزیه  و تحلیل سیستم انبار داری  استاد راهنماجناب آقای محمد فاضل شوکتی تهيه کننده صالح پام رشته مدیریت بازرگانی آذر 1390
4. تجزیه  و تحلیل شرکت سایپا   استاد راهنماجناب آقای محمد فاضل شوکتی تهیه کننده:محمد سید عبدالهی استاد مربوطه :آقای شوکتی آذر ماه
5. موضوع  تحقیق  :تجزیه و تحلیل طراحی سیستم ها و روشها هلال احمر پیرانشهر  استاد راهنما : آقای محمد فاضل شوکتی پژوهشگر : وفا آزموده پاییز 1390

نیمسال دوم 1391-1392

1. موضوع  تحقیق:«تجزيه تحليل طراحي سيستم (راديولوژي)»استاد راهنما :جناب آقاي فاضل شوكتي دانشجو :حبيب سعادت واکبر اسماعیلی بهار 91
2.  تجزیه وتحلیل سازمانی بانک کشاورزی نام ونام خانوادگی دانشجو :انور احمدی فردرس: تجزیه وتحلیل سیستمها وروشها استاد: جناب آقای شوکتی
3. تجزیه  و تحلیل حسابداری اداره پست پیرانشهر ، راهنما محمد فاضل شوکتی، دانشجو آرزو تفاخر، بهار 91 (-)
4. عنوان تحقیق:تجزیه و تحلیل اداره صنعت ، معدن و تجارت پیرانشهر  استاد راهنما:استادشوکتی گردآورنده: بشارت یحیی زاده رشته: مدیریت بازرگانی بهار 91
5. پروژه درس طراحی و تجزیه و تحلیل سیستمها  موضوع پروژه: تجزیه و تحلیل سیستم رادیولوژی مجری پروژه: محمود ابراهیم نژاد نام استاد راهنمای پروژه: جناب آقای محمد فاضل شوکتی
6. موضوع :تجزیه و تحلیل اداره پست استاد راهنما:استاد شوکتی دانشجو: معصومه قادرنژاد بهار 1391
7. تجزیه و تحلیل سیستم شرکت بیمه ایران  استاد مربوطه :  آقای شوکتی تهیه و تنظیم: نادر ولیزاده بهار 1391
8. موضوع تحقیق:تجزیه و تحلیل سازمان هلال احمر بخش داوطلبان کتاب: تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم استاد مربوطه: جناب آقای فاضل شوکتی دانشجو: نسرین راش رشته: مدیریت بازرگانی خرداد 1391
9. تجزیه  و تحلیل ایران خودرو پیرانشهر ، راهنما محمد فاضل شوکتی، دانشجو: واحد کردی، نیمسال تحصیلی 1391
10. عنوان تحقیق : تجزیه وتحلیلسیستم ها وروش ها ی بانک صادرات استاد مربوطه: محمد فاضل شوکتی تهیه و تنظیم : یوسف محدثی صادق سال تحصیلی : 1391-1390 

نیمسال تحصیلی 1391-1392
1.تجزیه  و تحلیل شبکه بهداشت و درمان پیرانشهر ، راهنما محمد فاضل شوکتی، دانشجو علی کریمی، نیمسال تحصیلی 1390-1389
2.موضوع پروژه: تجزیه و تحلیل سیستم باغبانی مجری پروژه: آرزو طریقت  جناب آقای محمد فاضل شوکتی
3.عنوان تحقیق:تجزیه و تحلیل سیستم صدور شناسنامه برای افراد بی ورقه درسازمان ثبت احوال ( ثبت واحوال پیرانشهر)استاد راهنما:  استاد محمدفاضل شوکتی
پژوهشگران:عبدالله حمزه آقایی و برهم قران دولتوهرشته:مدیریت بازرگانی«نیم سال اول92-91»
4. تجزیه  و تحلیل سازمان تعاونی روستائی پیرانشهر ، راهنما محمد فاضل شوکتی،دانشجو عصمت پردات، نیمسال تحصیلی 1390-1389
5. عنوان تحقیق : تجزیه وتحلیل سیستم ها وروش ها ی بانک صادرات استاد مربوطه: محمد فاضل شوکتی تهیه و تنظیم : حسن پرورش نیا نیم سال اول 92-91
6. عنوان:تجزیه و تحلیل اداره برق شهرستان پیرانشهراستاد مربوطه:جناب آقای شوکتی دانشجو:دلنیا عزیزی رشته: مدیریت بازرگانی (چندبخشی) نیمسال اول  92-91
7. تجزیه وتحلیل اداره ی ورزش وجوانان پیرانشهر  راهنما محمد فاضل شوکتی، دانشجو راضیه سرخابی، دی ماه 1391
8. موضوع :تجزیه و تحلیل بانک کشاورزی شعبه لاجان استاد راهنما:استاد شوکتی دانشجو:رعنا درویشی سروکانی زمستان 1391
9. موضوع:« تجزیه و تحلیل اداره مالیات»استاد راهنما:آقای شوکتی دانشجو: سیران شیخه بگم قلعه شهرستان پیرانشهر زمستان1391
10. موضوع :تجزیه و تحلیل اداره شهرداری پیرانشهرومراحل صدور پروانه ساختمانی استاد راهنما:استاد محمد فاضل شوکتی دانشجو:سیروان مولودی نیمسال اول 90-91
11. « تجزیه و تحلیل شرکت شیر پاستوریزه پیران لبن پیرانشهر» ، راهنما محمد فاضل شوکتی، دانشجو شکری علی نژاد، نیمسال تحصیلی دی ماه 1391
12. موضـوع:تجزیه تحلیل اداره برق پیرانشهراستاد:آقای محمد فاضل شوکتی دانشجو :فاطمه پشام رشته مدیریت بازرگانی سالتحصیلی 92-91
13. کارورزی شهرداری (بر اساس کتاب تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم)استاد راهنما:آقای شوکتی تهیه و تنظیم:فاطمه ختیال بهمن 1391
14. عنوان تحقیق:تجزیه و تحلیل سازمان بیمارستان نام پژوهشگر:فهیمه خضری استاد:آقای شوکتی درس:تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم رشته مدیریت بازرگانی
مقطع کارشناسی سال تحصیلی 91
15. عنوان تحقيق:تجزيه وتحليل سازمان تعاوني كاوه نام آناليست:كامل يزدان پناه استاد مربوطه: جناب آقاي محمد فاضل شوكتي نيمسال اول92-91
16. موضوع پروژه عملی درس تجزیه و تحلیل سیستم ها و روش ها تجزیه و تحلیل سیستم انبارداری استاد راهنما:محمد فاضل شوکتی محقق: مراد احمدی پاییز 91
17. پروژه درس طراحی وتجزیه وتحلیل سیستمها  موضوع پروژه: تجزیه وتحلیل سیستم آموزش وپرورش مجری پروژه: معصومه پهلوان استاد راهنما: جناب آقای محمد فاضل شوکتی ،دی ماه 1390
18. موضوع :تجزیه و تحلیل اداره پست استاد راهنما:استاد شوکتی دانشجو: منصور عبدالهی رشته مدیریت بازرگانی زمستان  1391
19. موضوع : تجزیه تحلیل رادیولوژی  تهيه وتنظيم : نورالدین خضرپور استاد: آقای شوکتی رشته مدیریت

سال تحصیلی 1393-1394
1. تجزیه و تحلیل آزمایشگاه بیمارستان امام خمینی پیرانشهر- راهنما :محمد فاضل  شوکتی - دانشجو: لیلا آشناور- سالتحصیلی 93 ـ 94
2. تجزیه و تحلیل کارخانه آسو نور پیرانشهر- راهنما :محمد فاضل  شوکتی دانشجو،سحر شریفی  -  سالتحصیلی 93 ـ 94
3. پروژه عملی تجزیه و تحلیل اداره مسکن و شهرسازی پیرانشهر  -راهنما : محمد فاضل شوکتی ،دانشجو : ابراهیم خضری - سالتحصیلی 93 ـ 94
4. اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان پیرانشهر - نام استاد : راهنما :محمد فاضل  شوکتی ،دانشجو:سمیه حسین نژاد سال تحصیلی 93 ـ 94
5. بررسی و تجزیه و تحلیل فعالیتهای کارخانه شیر پیران لبن پیرانشهر  - راهنما : محمد فاضل شوکتی دانشجو  : سمیعه خالط بیگم قلعه  سال تحصیلی 93 ـ 94
6. تجزیه و تحلیل اداره پست اداره پست پیرانشهر- راهنما : محمد فاضل شوکتی ،دانشجو  نام: یوسف حسین پور - سال تحصیلی 93 ـ94

بررسی عوامل موثر در بروز و گسترش تخلفات اداری و روش های کنترل آن در ادارات دولتی

کلید واژه:     فساد اداری، ادارات دولتی، شهرستان پیرانشهر
نویسنده(گان):     سید محمد حسینی
منبع:     ارسالی کاربران
موضوع:     پیرامون مدیریت
دسته:     مقالات متفرقه
سال انتشار:     1388
چکیده:
هدف از این پژوهش بررسی عوامل موثر در بروز و گسترش تخلفات اداری و روش های کنترل آن در ادارات دولتی شهرستان پیرانشهر بود. که به روش توصیفی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق کارمندان ادارات دولتی شهرستان پیرانشهر می باشند که از بین آنها تعداد 120 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه معتبر خداداد حسینی و فرهادی نژاد (1380) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها علاوه بر شاخص های آمار توصیفی از آزمون های آماری دو جمله ای و فریدمن نیز استفاده شد. نتایج نشان داد که بین وضعیت اقتصادی کارکنان، ویژگی های سازمانی، ویژگی های فرهنگی، کمیت و کیفیت قوانین ،ویژگی های فردی کارکنان و بروز و گسترش فساد اداری در ادارات دولتی شهرستان پیرانشهر ارتباط وجود دارد(05/0 >(P. همچنین در بین روش های کنترل فساد اداری نیز افزایش حقوق کارکنان (34/8)، جلوگیری از فساد استخدامی(87/7)، برقراری سیستم های کنترل مالی کارآمد (65/6) به ترتیب بیشترین اهمیت را به خود اختصاص دادند (05/0p<).