|
دانشنامه اطلاعات تاریخی و جغرافیائی و فرهنگی سردشت وپیرانشهر
گوشه یک له ژیانی ئه ده بی ماموستا توفیق ئبراهیمی(رووبار سه رده شتی) دوکتور سلیمانی ره حیمی کیه؟
سنگ نبشته ،یا سنگ نگاره ی برده مافوره لیک بن (پیرانشهر)
این کتیبه سنگی بنا به بررسیهای باستان شناسی انجام شده توسط تیم های میراث فرهنگی استان آذر بایجان غربی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد می باشد. در اطراف این کوه چندین تپه ی باستانی با تاریخ قبل از اسلام همچنین آثار یک دژ محکم کوهستانی شناسایی شده اند که حکایت از تاریخ کهن و پر فراز ونشیب این منطقه دارد. اما به هرحال آنچه مسلم است این است که هنوز با آثار باستان و تاریخی این منطقه بصورت کارشناسانه و علمی برخورد نشده است و شاید اگر روزی این ناحیه را بروی میز جراحی کارشناسان و متخصصان تاریخ ببینیم، گره کور بسیاری از رازها و نهفته های تاریخ باستانی منطقه باز شده و به بسیاری از مجهولات تاریخی پاسخ داده شود. به کوشش : محمد فاضل شوکتی آثار دوران پیش از اسلام در شهرستان پیرانشهر
فراز هائي از زندگاني معلم دلسوز ماموستا احمد مولاني سردشتي(دارساويني) زندگی نامه استاد احمد مولانی به اختصار
به نام خداوند جان و خرد
به کوشش محمد فاضل شوکتی
بسم الله الرحمن الرحيم ولا تحسبن الذين قتلو افي سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون قبرستان چهل شهيدان پيرانشهر به کوشش : محمدفاضل شوکتی مقدمه : تحقيق و پژوهش در خصوص تاريخ ديرين اين منطقه و استخراج وقايع تاريخي كاري است بس دشوار ، چرا كه منابع و مستندات تاريخ مربو ط به اين منطقه بسيار كم بوده و قصد از اين پژوهش مكتوب نمودن اخبار و مطالبي است كه سينه به سينه ازنياكان اين خطه به ما رسيده است و تحقيق و تفحص دقيق تر را به متخصصين و اهل فن رشته تاريخ مي سپارم ، بسياري از مطالب ذكر شده جاي نقد دارد شايد به تاكيد بتوان گفت اين مكتوب اولين اقدام در جهت نماياندن حوادثي باشد كه به شيوه ميداني انجام ميگيرد ، به ذعم بسياري از اهل ادب و قلم منطقه سلسله رواياتي كه در خصوص قبرستان چهل شهيدان انجام مي شود در حد شايعه بيشتر نيست و معتقدند كه منابع موثق قابل اطمينان جهت استنادي وجود نداردوليكن نگارنده اينطور فكر نمي كندو وجود قبرستاني با اين نام خود سندي محكم در اثبات حدوث حوادثي تاريخي در اين منطقه است ، يافته هاي خود را هر چند در حد حدس و گمان باشد متوب نموده و تقديم دوستداران اين خطه مي نمايم ، ديگرا مي توانند سطوري بر اين مطلب اضافه نمودن يا مطالبي را حذف نماين ، نقد عزيزان هر چه باشد به اطلاعات در خصوص اين موضوع كمك خواهد تمود . بر روي بسياري از تپه ها و كوهها، بر دامنه سربالائي ها، در دشت و دمن و حتي در كوچه و محله بسياري از شهرهاي كردستان ، مزار مردان نيكو كاري ديده مي شود كه بر روي مزارشان درخت كاشته شده يا پارچه هاي به رنگ سبز يا پارچه هاي رنگا رنگ ديگردي آويزان شده است واين مزارها يا مقابر كه در نزد مردم با احترام خاصي نگريسته مي شو در سراسر كردستان ديده مي شود و بيشتر اين مزارها متعلق و افراد نيكو كار يا متديني بوده كه در طول ايام زندگي خوش مشغول عبادت، آباداني و خدمت به مردم بوده اند وبعد از مر گ اين اشخاص مزارشان تبديل به زيارتگاه شده است. و اصطلاحا به شخص يا چاك مشهور شده اند. از اين دست مقابر و مزار . آرامگاهها به وفور در گوشه و كنار كردستان ديده مي شود كه براي هر كدام سرگذشت و تاريخچه اي از طريق مردم و ريش سفيدان سينه به سينه به ما منتقل شده است . كه صحت و يا سقم اين مطالب بر ما پپوشيده است جنگ چالدران، نخستین نبرد دولت صفوی با عثمانی بود،[۱] که در نزدیکی شهرستان چالدران در شمال غربی ایران در ۲ رجب ۹۲۰ ه. ق/۲۳ اوت ۱۵۱۴ میلادی رخ داد. نتیجه این نبرد پیروزی سپاهیان عثمانی به فرماندهی سلطان سلیم اول (حکومت ۹۱۸-۹۲۶ ه. ق/ ۱۵۱۲-۱۵۲۰ میلادی) بر سپاه ایران به فرماندهی شاه اسماعیل صفوی (حکومت ۹۰۷-۹۳۰ ه. ق/۱۵۰۱-۱۵۲۴) بود.[۲] 
دیما نه یک له گه ل هونه رمه ندی شمشال ژه نی پیرانشاری محمود ئیقتیدار
منابع سردشت شناسی 1- فتوح سواد العراق (نخستین تاریخ فتوحات اسلام در کردستان )به روایت محمد بن عمر واقدیترجمه و تحشیه : استاد عبدالعزیز واعظی سردشیمقدمه و تصحیح و تعلیقات : نادر کریمیان 2-تاریخ هیجده ساله آذربایجان یا سرنوشت گردان و دلیران، احمد کسروی، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۷، لغت نامه دهخدا 3-تاریخچه مهاباد، سید محمد صمدی/ چاپ دوم:۱۳۸۱ 4-نگاهی به تاریخ مهاباد، سید محمد صمدی، انتشارات رهرو مهاباد، ۱۳۷۳ 5-«شهرداری سردشت». پورتال شورای اسلامی شهر و شهرداری سردشت. 6-آنالیز ساختار عرضه و تقاضای مسکن و ارائه راهبرد بهینه برای آن در شهر سردشت، استان آذربابجان غربی، محسن 7-رشیدی ایل گورک : پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی شهرسازی (گرایش طراحی و برنامه ریزی شهری ومنطقه ای)، 8-دانشکده هنر ومعماری؛ دانشگاه آزاد واحد مرکزی تهران . 9-«سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی‌ها بر حسب سواد» (فارسی). مرکز آمار ایران، ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۲. 10-آنالیز ساختار عرضه و تقاضای مسکن و ارائه راهبرد بهینه برای آن در شهر سردشت، استان آذربابجان غربی، محسن رشیدی ایل گورک : پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی شهرسازی (گرایش طراحی و برنامه ریزی شهری ومنطقه ای)، دانشکده هنر ومعماری؛ دانشگاه آزاد واحد مرکزی تهران . 12-آنالیز ساختار عرضه و تقاضای مسکن و ارائه راهبرد بهینه برای آن در شهر سردشت، استان آذربابجان غربی، محسن رشیدی ایل گورک : پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی شهرسازی (گرایش طراحی و برنامه ریزی شهری ومنطقه ای)، دانشکده هنر ومعماری؛ دانشگاه آزاد واحد مرکزی تهران . 13-سردشت در آیینه اسناد تاریخی، نووسینی: فەرەیدوون حەکیمزاده، ١٣٨٣ی هەتاوی (٢٠٠۴)، نەشری رەهرەوی مەهاباد 14-ساوجبلاغ مکری (تاریخ تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی مهاباد به روایت اسناد)، نووسینی: فەرەیدوون حەکیمزاده، ١٣٨٩ی هەتاوی (٢٠١١)، نەشری رەهرەوی مەهاباد 15- تمدن مهاباد- پدرام محمود
سردشت در مسیر تاریخ به روایت اسناد تاریخی بازیهای محلی سردشت نام بعضی از غذاهای محلی سردشت
عکس اصحابه شیخ محمد -دی ماه سال 1393
روستای گنه دار افسانه ها یا واقعیتها پژوهشی پیرامونپیشینه و وجه تسمیه روستای گنه دار مامش ، شهر پیرانشهر به کوشش : محمد فاضل شوکتی مقدمه نوشتن در مورد دیار آبا و اجداد شیرین است و دلنشین شیرین است ، بی شک هیچ نوشته ای از نوع پژوهش های موردی خالی از نقص نیست، و لیکن این دلیل نمی شود که هیچ کس دست به قلم نبرد و و از نوشتن خوداری کند، نوشتن عشق است ، شاید این نوشته کامل نباشد، و حق مطلب را ادا نکند، ولیکن فتح بابی خواهد بود برای عزیزانی که بخواهند بصورت فنی تر و علمی تر این نوشته را کامل کنند .و تحقیقات دامنه داری در این خصوص انجام دهند .در پی سفری که به این روستا به همراه تنی چند از داشتیم چگونگی امکانات روستا، سطح تحصیلات ،پیشینه تاریخی، موقعیت جغرافیائی، و وجه تسمیه این روستا برایم نا معلوم بود ، برآن شدم تا نوشته ای کوتاه م مجمل درمورد این روستا بنویسم. سفری به گنه دار مامش در روز جمعه تاریخ 26/10/139 اصل مطلب روستای گنه دار در روی تپه کوچکی واقع شده است که به کوههای اطراف مشرف است که خانه های روستا دور تا دور ان را گرفته اندو در وسط تپه قبرستان روستا قرار گرفته است.روستا متشکل از 30 خانوار که اغلب انها باهم فامیل هستند این روستا دارای برق وتلفن است اما اهالی روستا با کمبود آب دست و پنجه نرم می کنندو روستا فاقد یک پل است که در ماههای سال آب رودخانه زیاد می شود رفت و امد به روستا را با مشکلات زیادی مواجه می کند روستا داری مدرسه قدیمی که تخریبی و فاقد استفاده است که از مصالح ابتدایی چون سنگ و چوب درست شده است.و در مدرسه جدید روستا که در حاشیه روستا واقع شده است و از خانه های پیش ساخته درست شده است که داری دو کلاس درس و یک دفتر و یک انباری کوچک و یک دستشویی درست شده است. مردم روستا معتقدند و ادعا می نمایند گنه دار مامش در شمال شرقی شهر پیرانشهر واقع شده است ،ساکنان آن از عشره مامش بوده و جمعیت روستا در تاریخ تحریر این مطلب حدودا 20 خانوار و به نفر تقریبا 140 نفر می باشد وجه تسمیه این روستا از درختهای دور و بر اصحابه شیخ محمد که مشهور به دار گنه اسن گرفته شده است، گنه دار چیست.در زبان محلی عبارت است از درخت کنه:گنه دار به اسم درختی شده است که در هنگام شکوفه دادن گلهای شبیه کنه می دهد. در فرهنگ هه نبانه بورینه چنین آمده است گه نه دار :درختی بلا بلند و پهن برگ است،گیاهی به هنگام نو نهالی زیبا و به هنگام پیری کج و معوج است معنی گنه دار در لغت نامه دهخدا1. گنه دار. دهی است از دهستان لاهیجان بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 48 هزارگزی باختر م ... گنه دا 2. گنه دار: دهی است از دهستان ایل تیمور بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 27500 هزارگزی جن ...گنه دار3.گنه دار: دهی است از دهستان منگور بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 48 هزارگزی جنوب باختر ....درفرهنگ جغرافیایی ایران ج 4 چنین آمده است : گنه دار دهی است از دهستان لاهیجان بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 48 هزارگزی باختر مهاباد و 9 هزارگزی خاورشوسه ،خانه به نقده واقع شده است .هوای آن معتدل مالاریایی و سکنه اش 126 تن است .آب آن از رودخانه، آواچیر تأمین میشود.محصول آن غلات ، توتون ، حبوب و شغل اهالی زراعت و گله داری و صنایع دستی آنان جاجیم بافی .راه آن مالرو است و تابستان میتوان اتومبیل برد..از). گنه دار منسوب به درختان دار گه نه ای است که در حواشی قبرستان یا اصحابه شیخ محمد روئیده است، در زمانهای قدیم که امکانات کشاورزی محدود بود از روستاهای دور و بر می آمدند و شاخه ای از این درخت را قطع کرده و می بریدند و در سقف طویله و یا محل نگهدای احشام آویزان می کردند و معتقد بودند که این در خت خاصیت ضد کنه دارد و کنه را را از احشام آنها دور می کند، درخصو ص اینکه این موضوع صحت دارد اهالی اظهار می دارند هر محل که کنه داشت و تکه ای از این درخت را در انجا آویزان می کردند پس از چند مدت از وجود کنه پاک می شد .احتملا از نظر علمی از تنه این در خت بو و یا موادی متساطع شود که باعث دور راندن کنه شود که این خود احتیاج به بررسی های علی متخصصین اهل فن و می تواند موضوع تحقیقات علمی و پایان نامه های دانشگاهی شود ،ساکنان می گویند در ختان فعلی ، تنومند و بزرگ تر و زیاد تر بودند ، و سابقه این درختان به صدها سال قبل باز می گردد و هیچ کس از بدایت وجود این درختان خبر ندارد و سینه به سینه از اجداد و آباد شاند داستان این درختان برای ایشان بازگو شده است ، البته احتمال دیگری نیز میتوان مطرح کدر و ان اینکه به وا سطه مزار شیخ محمد مردم شاید اعتقاد داشتند که روحانیت صحابه پیامبر و برکت و جود ایشان تاثیر بر در ختان گذاشته و بعنوان باور دینی این را اعتقاد داشته اند ، لذا این گزینه به ذهن متبادر می شود . درخت گنه دار یا دار گنه به هیکل و برگه ها به درخت گردو شباهت دارد ، کسی تا کنون از این درخ تکثیر نکرده است،مشابه این در خت در گنه دار منگور(مابین قره خضر و میشه ده) یکی دیگر از روستا های پیرانشهر وجود دارد. این روستا با وجود قرار گرفتن در جوار ردخانه (چومی ئا وژه رو) در سالهای اخیر با کمبود آب روبرو شده است . در مهاباد نز روستائی به همین نام ما بین کیتکه و خلیفان وجود دارد که مشابه این در ختان در آنجا نیز وجود دارد. در بهار وتابستان از برگه های این درختان بوئی نا مطبوع مشابه بوی سنجد متساطع می شود در محیط در ختان اصحابه ، یکی از یاران پیامیر که در ابتدای ترویج اسلام شهید شده است وجود دارد.با برسیهای انجام شده مشخص شده که ،در کردستان عراق نیز آبادی ها ئی به همین نام وجود دارد مردمان منطقه طی تشریفات خاصی در خت را بریده و با خود حمل می نمودند ساکنان منطقه ،روستاهای دور و بر عقاید خاصی به نسبت این درخت داشتند : معتقد بودن که این درخت در صورتی اثر گذاری دارد که طی تشریفات خاصی شاخه یا برگ این در خت استفاده شود هنگامی که شاخه در خت قطع می شد بصورت هر وله یا دو باید از در خت دور می شدند بدون اینکه پشت سر خود را نگاه کند ،در غیر اینصورت فکر می کردند شاخه جدا شده از در خت اصلی خاصیت ضد کنه خود را نخواهد داشت ، سپس شاخه بریده شده را در محل نگهداری احشام آویزا می نموده و این دعا را می خواندند دانو ده خوم ،ده ردو به لا له و هو له ده چی به هر حال زندگی در این روستا وجود داشته ، وجود دارد و وجود خواهد داشت
اسامی تعدادی از خانواده های ساکن این روستا از دیر باز تا کنون: •بنه ما له ی (چل چوکان)(اسماعیل زاده)چوک به معنای زانواست ،بدلیل قد بلندی این لقب از طرف قرنی آقای مامش به این خانواده نهاده شده است.رحیم چل چوک : اسماعیل زاده : فرزندان (صابر،صالح،خالد،قادر،احمد،رحمان، جعفر)همگی اسماعیل زاده بنه ما له ی ره حمان ئارد درشت :(خضری اقدم) فرزندان : قادر،ابوبکر،عمر،عبداله بنه ما له ی سید طاهر هاشمی(بنا به اظهارات خودشان نسبشان به امام حسین متصل می شود): فرزندان سید علی هاشمی،سید محمد خالد هاشمی،سید ابوبکر هاشمی،سید محمد رئوف هاشمی •بنه ماله ی ده رویش رسول (شهرت عثمانی) فرزندان مصطفی عثمانی، عمر عثمانی،زورار عثمانی
بنه ما له ی مام مسته فای عبدول ره حمانی(موریک) فرزندان : رحیم،قادر،محمد بنه ما له ی سوفی لیمانی(عبدالهی) مندا له کانی مام حسن بنه ما له ی وستا رسول (بلغاری) بنه ما له ی حاجی مو حه ممدی زینه شه لی (سلطانی) فرزندان : مراد،حاصل،شیخ محمد،علی،سلیمان،عثمان،ابوبکر،اسماعیل،واحد،محمد امین بنه ما له ی کاک حه سه ن مه عروفی : ( که له پیش دا ئا غای گه نه داری بوون)حاجی غفور،حاجی جعفر،مام قادر ریش سفیدان : صابر اسماعیل زاده و شیخ محمد سلطانی هنر مندان : رحیم اسماعیل زاده شمشال زنو حیران بیژ فعالین: سید علی هاشمی،مصطفی معروفی،صابر اسماعیل زاده،حاج جعفر معروفیسید خضر فهیم پور : داروخانه گیاهی
منابع: برداشت ها ی شخصی سفر شخصی به روستای گنه دار در دی ماه سال 1393 مصاحبه و گفتگوبا اهای روستا ی گنه دار dافته های انترنتی لغت نامه دهخدا لغت نامه دکتر محمد معین دانشنامه ویکیپیدیا فرهنگ هه نبانه بورینه عبدالرحمن شرفکندی سوم بهمن ماه سال 1393، پیرانشهر – محمد فاضل شوکتی
خود مو ختاری هه رمی یه، بو تان له داری وه که مو بتانده می محمد فاضل شوکتی - هشتم دی ماه سال1393 ئه حمه د خا له ند و سجیلی ئاسن محمد فاضل شوکتی - هشتم آدی ماه سال1393
مو حه ممد ی عه بدول عه زیزی چا له بفره که ی موحه مه د کوری میرزا عه ز یزی وه ستا قادری مامه خاله ناسراو به"محمد عبد العزیز" ئه وسه رده شتیانه ی چل سال بالا ته مه نیانه ده بی بی ناسن که سایه تی کی تایبه به خوی تیکشه ر ماندو نه ناس وده ستو دلباز وحه یا به خو وروگوشاد ، به پولو بی پول له دوکانی ئه و ده ست به تال نه ده رویشتن. دوکانی "بقالی" ئه و خوالیخوشبوه ئیستا که وش فروشیه له خیابانی امام یان "سه ر چاوی" به یانا ن زو خه لکی قه لا ره شه وبیوران و دولی ده رمان ئاوا وئه وانه ی که لوپه لی فروشتنیان ده هینا له م لا ئه وله خیابان که ئه و ده م ماشینی به هه ل که وت پیدا ده هات به ساتیان بلا وده کرده وه وبه یارمه تی ئه و ده یا ن فروشت ودوایی ئه وه ی ده مایه وه لای ئه ویان دا ده نا تا بویان بفروشی وکه لو په لی پیداویستی خویا ن هه ر له خواروبار و نه وتو قیلو زفتو خیار چه مبه ر(که ئه ودهم له به ر ده ست کورتی وله به ر ئه وه ی ده بو به کول بی به نه وه زورجار که متر له کیلو که ئه وه خته "یوزدره م ”یان پی ده وت و وزنه کا ن "سیر "13 مثقال و"گریوانکه"سی یه کی کیلو "هوقه"چوار کیلو و"مه ن" سه کیلو و" پوت " شازده کییلو وپیوانه ش "ئه ربه " چوار کیلو و" پوت" 16کیلو بو ده یان کری وله وان که چول ده بو ئمجا مشتری شار بوکرینی ماست و پنیرورونو دوشاووپیداویستیه کانی نیوه رو ده هاتن وه پاش نویژی عه سریش ئیوارانه کریکار وکه ردارو کاروانچی کو ده بونه ومیوژوکویز وتوکوله یان ده کری و به ده م قسه وباسی روژانه یانوه ده یا ن خوارد وکه لو په لی که پیوست بو هه بو ده یان کری ورده ورده دهوری دوکانی چول ده بو وکه لو پهلی کودهکرده وه وشوکری خوای ده کردو ده پو بو نویژی خه وتنان وه له ویشه وه بوما له وه ناو خیزانه یازده سه ریکه ی. که له به ر نه بو نی یخچال ماستو په نیرو...خوراکیان به شی پیدا ویستی روژانه ده کری و لای نویژی شیوان له وانیش چول ده بو.
وینه خاله هه باس -ره حیم سه بباغی
سه رده شت خال هه باس و چایخانه که ی قاوه خا نه ی خال هه باسی 7 ی به‌فرانباری سالی 1393 |
|
 |
.jpg)
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید